Toshkent Davlat Transport Universiteti
O’quv-tanishuv amaliyoti
Bajardi:TVL-3 guruh
talabasi:Erkinjonov Sunnatjon
Qabul qildi:Yusupjonov.B.Y
O’quv-tanishuv amaliyoti
Reja:
1.
Bolg’alash sexi bilan tanishish.
2.
Payvandlash sexi bilan tanishish.
3.
Mexanika sexi bilan tanishish.
4.
Chilangarlik sexi bilan tanishish.
Bolg’alash sexi bilan tanishish.
Qizdirilgan metallni bolg‘a babasining boyogi zarbi (yoki press bosimi)
ta’sirida deformatsiyalash jarayoni erkin bolg‘alash deb ataladi.
Bolg‘alash natijasida zarur shaklli pokovka olinibgina qolmay, uning
strukturasi, binobarin, xossasi ham yaxshilanadi. Shuning uchun og‘ir
sharoitda ishlovchi mashina detallar zagotovkalari (tishli g‘ildiraklar,
turbina rotorlari, disklari, vallari, shatunlar) erkin bolg‘alash yo‘li bilan
olinadi. Odatda, zagotovka sifatida og‘irligi 1 t gacha bo‘lgan pokovkalar
uchun sort prokat mahsulotlaridan, og‘irligi 2-3 t li pokovkalar uchun
prokatlaridan va og‘irligi 200 t va undan ortiq bo‘lgan yirik pokovkalar
olishda quymalardan foydalaniladi. Pokovkalar kamdan-kam dastaki,
ko‘proq mashinalarda bolg‘alash yo‘li bilan olinadi. Dastaki bolg‘alash
usulining ish unumi haddan tashqari pastligi sababli undan, asosan,
ta’mirlash ishlarida, mayda pokovkalar olishdagina foydalaniladi.
Mashinada bolg‘alash usuli pokovkalarni ko‘plab ishlab chiqarishda va
katta pokovkalar olishda keng qo‘llaniladi.
Bolg‘alash yo‘li bilan olinadigan pokovkalarni olish texnologik jarayon
ma’lum ketma-ketlikda bajariladigan operatsiyalar majmuidan iborat
bo‘ladi. Shuni ham qayd etish kerakki, birgina bolg‘alash
operatsiyalaridan tashqari pokovkani tayyorlash texnologik kartalarda
qayd etiladi, unda zagotovkani bolg‘alashga tayyorlash operatsiyalari
(qirqish, o‘lcham va sifatlarini kuzatish, qizdirish va boshqalar) ham
kiradi.
Erkin bolg‘alash jarayonining asosiy operatsiyalariga quyidagilarni
ko‘rsatish mumkin:
1.
Cho‘ktirish – zagotovkaning ko‘ndalang kesimini bo‘yi hisobiga
kattalashtirish
2.
Mahalliy cho‘ktirish – zagotovkaning bir qisminigina ko‘ndalang
kesimini kattalashtirib, bo‘y o‘lchamlarini qisqartirish.
3.
Cho‘zish – zagotovkaning uzunligini ko‘ndalang kesimi hisobiga
uzaytirish
4.
Mahalliy cho‘zish zagotovkaning ma’lum qisminigina cho‘zish.
5.
Yumaloqlash – zagotovkani aylantirib ketma-ket zarblash yoki uni
siqish yo‘li bilan doiraviy jism shakliga keltirish.
6.
Qisman yumaloqlash – zagotovkani aylantirib ketma-ket zarblash
yoki uni siqish yo‘li bilan bir qismini yumaloqlash.
7.
Teshish – zagotovka bir qismini siqib chiqarish hisobiga bo‘shlik
hosil qilish
8.
Teshikni kengaytirish – zagotovka bo‘shligi yoki teshigining
o‘lchamlarini kattalashtirish.
9.
Bukish – zagotovkani zarb bilan bukish
10.Tekislash – zagotovka yuzasini zarb bilan ishlash yo‘li bilan bir
tekis qilish.
11. Kesish – metallning bir qismini ikkinchi qismidan kesib ajratish va
boshqalar.