05-Chilangarlik ma`ruzalar matni

Asbob va materiallar: 
metrik va dyuym rezbalar uchun turli chilangarlik 
metchiklari, 90° va 120° li turli zenkovkalar, rezba kalibr-tiqinlari, turli 
parmalar, o`lchash anikligi 0,1 mm. li shtangensirkullar.
Moslama va materiallar: 
metchiklar uchun turli vorotoklar, parmalash 
patronlari, parallel gira, moy. 
12.1. Parron teshiklarda rezba kesish 
1.Zagotovkani rezba kesishga tayyorlash 
Rezba jadvalidan berilgan o`lchamga mos parma tanlanib, stanok 
patroniga mahkamlanadi. Zagotovka rejalanadi, u parmalash stanogining stoliga 
o`rnatilib, parron teshik parmalanadi.
90° yoki 120° li zenkovka bilan 0,1 — 1,5 mm.ga bir yoki ikki tomondan teshik 
zeikovkalanadi
). 
Rezba kesiladigan teshikka ishlov berish uchun parma diametri 
aniklanadi. Ma`lumotnoma jadvallaridan metrik va quvur rezbalarini kesishga 
moye parma diametri topiladi;jadvallardan foydalanishning iloji bo`lmaga-nida, 
metrik rezba kesiladigan teshik diametrini taqriban hisoblash mumkin. 
Parmaning konussimon orqa uchi 
artilib, patronga o`rnatiladi. Parma stanok 
patroniga 
yaxshilab 
mahkamlanadi. 
Metchik teshikka burchaklikka qarab 
qo`yiladi vauningo`qi ishlov beriladigan 
yuzaga 
perpendikulyarligi 
tekshiriladi
. 
O`ng qo`l bilan vorotokka uning o`qi 
bo`ylab bosim berib, chap qo`l bilan esa 
metchik teshikka 1 —2 o`rama kesib kirib 
, turg`un holatni olguniga qadar o`ng 
tomonga (rezba o`naqay bo`lganida) burish 
kerak bo`ladi 
. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

61 
Teshikda rezba kesish 
Chizmatalablarigamuvofiqmetchik-lar tanlanadi. Zagotovka gira jag`iga 
mahkamlanadi. Dastlabki (xomaki) metchikning ish qismi moylanadi va 
qirquvchi qismi bilan teshikka aniq kiritiladi. Metchikning orqa uchi kvadratiga 
vorotok kiygiziladi va metchik metallda bir necha o`ram o`yguncha buragich 
o`ng qo`l bilan soat mili yo`nalishida aylantiriladi. Vorotok dasgasidan ushlab, 
metchikni soatmili yo`nalishida bir ikki marta va teskarisiga yarim aylanishga 
(qirindini qirqish uchun) aylan-tirilib, metchikning ish qismi teshikka butunlay 
kirguncha rezba kesiladi. Metchik teskari tomonga aylantirilib, chiqarib olinadi 
va ikkinchi (kalibrlovchi) metchik bilan rezba kesiladi.