01 умичт ўқув қул

Erituvchining harakatlanish tezligi va rejimi 
molekulyar va konvektiv
 
diffuziya jarayoniga ta’sir etadi. Erituvchi tez harakatlanganda ekstraktsiyalanadigan 
material ichidagi mistsellaning va tashqi muhitdagi mistsellaning kontsentratsiyalari 
orasida farqi ortadi. Natijada ekstraktsiya jarayoni tezlashadi.
Ekstraktsiyalanayotgan xom ashyo erituvchiga botib turishi hamda erituvchi va 
xom ashyo bir-biriga qarama-qarshi harakatlanadigan usulida ekstraktsiya qilinganda 
mistsellaning kontsentratsiyalari orasida farqi yuqori bo’ladi. 
Erituvchini harakatining tezlashishi mistsellaning kontsentrasiyaga teskari ta’sir 
etadi.
Konsentratsiyalarning farqi va berilgan erituvchi miqdorining ekstraktsiya 
jarayoniga ta’siri. 
Ekstraktsiya jarayonining tezligiga berilgan erituvchi miqdori 
ta’sir etadi. Erituvchi qancha k
о
’p b
о
’lsa, ekstraktsiyaning tezligi shuncha katta va 
t
о
’liq b
о
’ladi, lekin erituvchining miqdori me’yoridan k
о
’p b
о
’lsa, olinayotgan 
mistsellaning konsentratsiyasi past, hajmi esa k
о
’p b
о
’ladi. Bu esa distillyatsiya 
jarayonida issiqlik sarfini oshiradi. Shuning uchun erituvchi miqdori va ekstraktsiya 
qilinayotgan mahsulot 
о
’rtasida aniq bir nisbat, ya’ni 
gidromodul 
qabul qilinadi:
miqdori
Yanchilma
miqdori
Erituvchi
Gidromodul
=

---

129 
Ekstraktsiyalash usuliga ko’ra bu ko’rsatkich turlicha bo’ladi. Ch
о
’ktirish 
usulida erituvchi miqdori va ekstraktsiya qilinayotgan mahsulotning 
о
‘zaro nisbati 
(1,0...0,6):1 tashkil etadi, shrot moyliligi 0,8...1,0 % teng. 
K
о
’p bosqichli sug’orish usuli bilan ishlaydigan ekstraktorlar uchun bu nisbat 
(0,6...0,3):2 teng. Oraliq bosqichlarda erituvchi mahsulot ichidan ko’p marta o’tishi 
natijasida bu ko’rsatkich (6...8):1 tashkil etadi.