н
- Habl (ar.) - arqon degani; vasiqalarda uzunlik o‘lchovi ma’nosida
kelib tanobning 1/60 (otmishdan bir)ni anglatadi.
- Haj (ar.) - musulmonlaming Makkaga va Madinaga borib ibodat qilib
kelishi.
- HalifaJik (ar.) - V1I-1X asrlarda islom davlatini idora qilish tizimi
(haliflar davlat boshlig‘i bo‘lish bilan birga diniy rahbar ham bo‘lganlar).
- Hadis (ar.) - so‘z, gap. Muhammad alayhissalomning zikr etgan so‘zlari
va boshidan o‘tgan voqealar.
- Hamai (ar.) - qamariy yilning mart-aprel oylarining nomi. Falakdagi
12 burjiardan biri.
- Handasa (ar.) - geometriya.
-H uquqiy davlat - konstitutsiya asosida
tashkil topgan va fuqarolar
huquqi kafolatlangan davlat.
- Hurriyat (ar.) - ozodlik, erkinlik.
- Hojib (ar.) - Xiva va Qo‘qon xonliklarida darvozabon hojib deb
atalgan. Buxoro amirligida esa darvozabon darbon deb yuritilgan.
- Hokim (ar.) - boshqaruvchi, hukmronlik qiluvchi.
- Hokimiyat- ma’lum bir hududni idora qiluvchi dargoh, idora.
- Hazora (ar.) - Buxoro xonligida sug'oriladigan yerdan olgan
daromadi hisobiga ming kishidan iborat lashkarni o‘z qaramog'ida
ushlab turib, uni ta’minlab turadigan tuman.
- Hirovul (m.-t.) - qo‘shinning old tomoni.
I
- Ibn (ar.) - Sharq xalqlarida erkaklar ismlari tarkibida keiuvchi so‘z.
XX asr boshlarigacha O'rta Osiyo xalqlari o‘rtasida ham keng
qo‘llanilgan.
- Ijtimoiy siyosat - insonlar
tub manfaatini himoya qiiishga, ulaming
moddiy, madaniy, ma’naviy hayotini yaxshilashga, sog‘lig‘ini saqlashga,
iqtisodiy, madaniy, ilmiy, texnikaviy, estetik, darajasini ko‘tarishga
mo‘ljallangan asosli tadbirlar.
- Ilmi nujuni — yulduzlar ilmi.
- Imperiya (lot.)
- hokimiyat, saltanat ma’nosini anglatadi. Ko‘p
hollarda o‘z tarkibiga boshqa xalqlar va mamlakatlar hududlarini qo‘shib
olgan katta davlatni anglatadi. M.: Rim imperiyasi, Amir Temur imperiyasi.
- Integratsiya (lot.) - tiklash, to‘!dirish, bir butun ma’nosida ishlatiladi.
Alohida ajralib turgan qismlami bir butun holatga keltirish jarayonini
anglatadi. M.: Iqtisodiy integratsiya bir necha davlatlar iqtisodini bir-biriga
bog'iaydi, moslashtiradi, iqtisodiy hamkoriik holatini yuzaga keltiradi.
- Investitsiya (nem.) - bir hududdan ikkinchi bir joyga aqliy va moddiy
sarmoya kiritish.
-Intervensiya (lot.) - Bir davlatning ikkinchi bir davlat ichki ishlariga
aralashishini, ko‘proq harbiy harakatlarini anglatadi.
- Intcrnatsional (lot.) - xaiqlar o‘rtasidagi munosabatni bildiradi.
0 ‘zbekchada baynalmilal atamasi qo‘llaniladi.
- Inflyatsiya (lot.) - pulning qadrsizlanishi.
- inqilob (ar.) - tabiat va jamiyatda biror hodisaning rivojlanishida ro‘y
beradigan chuqur va keskin sifat o'zgarishlari. Ko‘p hollarda revolyutsiya
so‘zi bilan ifodalanadi.
- Islohot (ar.) - Mavjud ijtimoiy-iqtisodiy tizim (struktura)
asoslarini
saqlagan holda. hayotning biror tomonini, yo‘nalishini qisman o‘zgartirish,
qayta qurish, yangiliklami joriy va tatbiq etish. M.: Iqtisodiy islohotlar,
madaniy islohotlar.
- Istibdod (ar.) - boshqa davlatga (xalqqa) qaram bo‘lib qolgan mazlum
xalqning siyosiy,
iqtisodiy, madaniy-ma’naviy jihatlardan ezilishi,
xo‘rlanishi.
- Istiqloi (ar.) - mustaqillik, xurlik ozodlik, erkinlik.
- Istiqbol (ar.) -
shaxsning, xalqning, davlatning kelajagi, taqdiri.
- Iqtisod (yun. Ekonomika) - uch xil ma’noda ishlatiladi: 1) ishlab
chiqarish munosabatlarining bir butunligi, yaxlitligi yoki jamiyatning
iqtisodiy asosi; 2) muayyan mamlakat xalq xo‘jaligi yoki uning biror
sohasini qamrab olgan qismi
va ishlab chiqarish turlari; 3) ishlab
chiqarish munosabatlarini o‘rganuvchi fan.
- Ichki siyosat - muayyan davlatning ichki muammolarini xal etishga
qaratilgan tadbirlar majmuasi.
-Is h la b chiqarish kuchlari - mehnatga yaroqli kishilar (ishchi
kuchlari) va ishlab chiqarish vositalari (mehnat ashyolari va mehnat
qurollari) yig‘indisi, ulaming bir butunligi.
-Is h la b chiqarish munosabatlari - kishilarning ishlab chiqarish va
iste’mol jarayonida moddiy-iqtisodiy
munosabatlarni yoki ulaming
mulkka daxlliklari tufayli kelib chiqadigan munosabatlar.
- I q to (ar.) - o‘rta asrlarda Markaziy Osiyo mamlakatlarida yirik
mansabdorlarga xadya qilingan yer (mulk).
2 1 7
J
- Jabg‘u (yabg‘u.) - G’arbiy turk hoqoriligida qabila, ulus boshlig‘iga
berilgan unvon.
- Javong‘or (t.m.) - qo‘shinning so‘l qanoti.
-J a y h u n (ar.) - VIII asrdan boshlab, hozirgi Amudaryo arab
manbalarida shu nom bilan yuritilgan.
-J o n iy la r - Buxoro xonligining 1601- yildan 1753-
yilgacha idora
qilgan sulola. Tarixda u ashtarxoniylar sulolasi deb ham ataladi.
- Juvoz (fors.) - moy chiqaradigan dastgoh.
- Jadidlar (ar.) - yangi usulda ma’rifat tarqatuvchilar. Turkistonda XX
asr boshlarida yangicha maktablar tashkil etib, yoshlarga diniy bilimlar bilan
birga dunyoviy bilimlami keng targ‘ib qilgan fidoiylar.
К
- Kadet (kadetlar) - Rusiyada 1905-1907- yillarda tashkil topgan
konstitutsiyaviy-demokratik partiya a’zosi (a’zolari). Konstitutsiyaga
asoslangan demokratik davlat qurish maqsadini yoqlovchi siyosiy
Do'stlaringiz bilan baham: 
