0 ‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatisiyalarini rivojlantirish vazirligi

13.2. 
XX 
asrning 60-80- yillarida O‘zbekistondagi siyosiy va
iqtisodiy o‘zgarishlar. Iqtisodiyotda fwrg‘unlik beigilari
XX asrning 60-80- yillarida SSSRda iqtisodiyotnirig rivojlanish 
sur’ati 
tobora 
pasayib, 
sarf-xarajatlari 
ortib 
bordi. 
Mavjud 
imkoniyatlami hisobga olmasdan ishlab chiqilgan ijtimoiy, oziq-ovqat, 
agrar, energetika, ekologiya va boshqa sohalardagi dasturlar samara 
bermadi, iqtisodiy ziddiyatlarni chuqurlashtirib yubordi. Sovet davlatida 
esa ilmiy-texnika inqilobidan foydalanish yetarli darajada yo‘lga 
qo‘yilmadi. Iqtisodiyot ekstensiv yo‘lda, tobora ko‘p qo‘shimcha 
mehnat va moddiy resurslarni ishlab chiqarishga jalb etishda sustkashlik 
qilinayotgan edi. Mamlakat katta tabiiy resurslarga ega bo‘lsa-da,

---

xo‘ja!iklar 
ulaming 
yetishmovchiligiga 
duch 
keldi. 
Ko‘pgina 
mamlakatlar fan-texnika inqilobi tufayli xalq turmushida jiddiy ijobiy 
burilishga erishgan bir paytda SSSR bu jarayondan orqada qoiib ketdi.
Ishlab chiqarish texnologiyasi eskirgan, mahsulotlarning sifati past, 
ular sotilmasdan omborlarda to‘planib qolayotgan edi. Ma’muriy- 
buyruqbozlik tizimi, iqtisodiyotga partiyaviy rahbarlik va unir.g 
matkuralashtiriHshi iqtisodiyotni isloh qilish yodidagi urinishlami 
yo‘qqa chiqarar edi. Ijtimoiy ehtiyojlarga mablag ajratishda qoldiq 
prinsipi hukmron edi. Bular aholining mehnatga qiziqishi va faolligini 
susaytirdi, 
boqimandalik, 
tayyoriga 
ayyorlik, 
ichkilikbozlik, 
giyohvandlik, chayqovchilik, poraxo‘rlik kabi yaramas illatlarni keltirib 
chiqardi.
Huquq va qonuniylikka putur etgan edi. Xo‘jalikni boshqarishda 
200 mingtacha turli buyruqlar, yo‘I-yo‘riq va ko‘rsatmalar beruvchi 
qonun osti hujjatlar hukmron bolib, ular xo‘jalik xodimlarining har bir 
qadamini 
nazorat qilib, tashabbuskorlikni 
bo‘g‘ar edi. 
Oddiy 
korxonadan tumangacha, viloyatdan respublikagacha, respublikadan 
markazgacha haqiqiy ahvolni bo‘yab ko‘rsatish, barcha darajadagi 
rahbarlami maqtash, ular nomiga hamdu-sanolar o‘qish rasm bo‘lib 
qolgan edi. Oqibatda, dunyoda eng kuchli ikki davlatdan biri deb 
hisoblanib kelingan sobiq SSSR turg‘unlik holatida qoldt
0 ‘zbekistonda paxta yakkahokimligi siyosati tufayli yildan-yiiga 
paxta yetishtirish ko'payib bordi. Paxta xomashyosi yetishtirish 1946- 
1985- yillarda 5,5 baravar ko‘paydi, paxta ekiladigan maydonlar 1 min 
ga dan ortdi. 1966-1986- yillar mobaynida 0 ‘zbekiston qishloq 
xo‘jaligiga 45 mlrd rubl mablag1 ajratilgan boiib, shundan 17,1 mlrd 
rubli sug‘orish tarmoqlariga sarflandi. Shu davrda 1,5 min ga yer 
o‘zlashtirildi. 0 ‘zlashtirilgan yerlarda yangi sovxozlar 160 tani tashkil 
elgan boisa, 20 yil davomida bu yerlarda 10,4 min tonna paxta 
xomashyosi yetishtirildi.
Qishloq xo'jaligining ekstensiv yoidan rivojlantirilishi, totalitar 
rejimning sug‘orish texnologiyasiga qo‘po! aralashuvi og‘ir ekologik 
oqibatga olib keldi. Suv zaxirasini o‘ylamay yangi yerlaming 
o‘zlashtirilishi dunyodagi eng katta koilardan biri - Orol dengizining 
qurishiga saba’o bo‘ldi. 1961- yildan 1991- yilgacha dengiz hajmi 3 
baravar qisqardi, o‘z qirg‘og‘ida 75-80, ba’zi joylarda 100 km ga 
diekindi. 1980- yiilaming boshida Orol dengiziga suv kelishi deyarli 
Initunlay to‘xtab, nodir suv makoni quriy boshladi. Natijada tuz va 
qumdan iborat 2 min gektar maydon ochilib qoldi.
163

---