0 ‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatisiyalarini rivojlantirish vazirligi

partiya qo‘mitalaridan Sovetlarga topshirish edi. Respublikalar 
suverenitetini va inson huquqlarini poymol qilgan eski siyosiy tizimni 
bartaraf etish uchun 1990-yil 6 - avgustda M.S. Gorbachevning “Yangi 
Ittifoq Shartnomasining asosi sifatida bozor iqtisodiyotiga otishning 
Ittifoq dastur-Konsepsiyasini tayyorlash haqida” farmoyishi e’lon 
qilindi.
XX asr 80-yillarining oxiriga kelib SSSRda e’lon qilingan 
oshkoralik siyosati natijasida sovet kishilarining siyosiy ongi, ularning 
siyosiy faolligi kuchayib bordi, norasmiy jamoa tashkilotlari paydo 
boiib, yangi oliy organ - Xalq deputatlari syezdi o‘tkazila boshlangan 
edi. Markaz bitan ittifoqdosh respublikalar o‘rtasida vakolatlarni bo‘!ib 
olish yuzasidan muzokaralar boshlangan edi.
1990-yil oxirida SSSRning davlat yaxlitligiga ancha tahdid 
solgan voqea roy berdi. Litva, Latviya, Estoniya, Gruziya, Ozarbayjon 
uning tarkibidan chiqib ketdi. Bu esa Markaz bilan qolgan ittifoqdosh 
respublikalar bilan Yangi Ittifoqdosh Shartnomasi tuzib, imzolashga 
majbur qildi. 1991-yil iyun oyiga kelib Ittifoqdosh Shartnomaning 
loyihasi 
ishlab 
chiqilib, 
20- avgustda 
uning ' imzolanishi 
rejalashtirilgan edi. Lekin KPSS MQ va ittifoq idoralari (Mudofaa va 
Ichki ishlar vazirliklari, KGB va boshqalar)ning bir qancha rahbarlari 
vitse-prezidenti 
G.Yanayev 
boshchiligida 
SSSR 
Prezidenti 
M.S.Gorbachevni zo‘ravonlik bilan o‘z vazifasidan chetlashtirib, 
1991-yil 19-avgust kuni favqulodda holat davlat qoVmitasini tuzib 
(GKChP), hokimiyatni o‘z qo'liga olishdi. Bu davlat to ‘ntarishini 
amalga oshirish harakati edi.
Ularning maqsadi Ittifoq hududida yashovchi barcha xalqlarning 
mustaqillikni qo‘lga kiritishlariga, o‘z taqdirini ozlari hal qilishlariga 
yo‘l qo‘ymaslik edi. Ammo qayta qurish yillarida ko‘zi ochilgan xalqni 
endi eski tuzum doirasida qoldirishga, unga eskicha buyruqbozlik 
qilishga urinish behuda edi. 1991- yil 21- avgustda xalqning qarshiligiga 
uchragan fitnachilar taslim bo’lishga majbur bo‘ldi. SSSRning 
iqtisodiyotida o‘rnashib qolgan illatlar 0 ‘zbekiston iqtisodiyotiga ham 
zarar etkazgan edi. 80- yillarga kelib 0 ‘zbekiston asosiy ijtimoiy- 
iqtisodiy ko'rsatkichlar bo‘yicha ittifoqda oxirgi o‘rinlardan birini 
egallar edi. 0 ‘zbekiston iqtisodiyoti bir tomonlama rivojlanib borgan. U
1 68

---

asosan SSSRning xomashyo bazasiga aylangandi. Natijada respublikada 
sanoatning xomashyoga birlamchi ishlov berish bilan bogMiq tarmoqlari 
ko‘proq rivoj topgan. Paxta bo‘yicha rejalarning bajarilishi partiya va 
Sovet organlari rahbarlarining ustivor vazifasi hisoblangan. Paxta 
yetishtirishning salmog‘i, hatto chor Rossiya davrida (1913-yilda) 
33,2% tashkil etgan.
Sovet davrida esa umumiy yer maydonlarining 75 foizini paxta 
tashkil qilgan. O‘zbekistonning amalda paxta etishtirishni ko‘paytirish 
imkoniyati tugagan bir sharoitda Markaz O‘zbekistonda 2000- yilga 
borib paxtaning yalpi hosilini 8 min. tonnaga etkazish dasturini ishlab 
chiqdi. Adolatsiz narx siyosati ham 0 ‘zbekiston xalqining turmush 
darajasiga putur etkazar edi. Bunga SSSRdagi ma’muriy-buyruqbozlik 
tizimi va respublikaning o‘z manfaatlari, xalqining manfaatlari bilan 
hisoblashmaydigan siyosati sabab edi. Bu siyosat orqali SSSRda 
ko‘zboyamachilik, poraho‘rlik, laganbardorlik kabi illatlar kuchayib 
bordi. Barcha darajadagi ba’zi xo‘jalik rahbarlari hokimiyatni, xizmat 
lavozimini suiste’mol qilar, g‘arazli manfaatlarini o‘y!ab yashar edi. 
Ammo bu nuqsonlar Markaz tomonidan olib borilgan ma’muriy- 
buyruqbozlik siyosatning oqibati edi.
1984-yildan boshlab KPSS MK rahbarligining topshirig'i bilan 
Q‘zbekistonga 
prokuratura 
xodimlari 
T. Gdlyan 
va 
Ivanov 
boshchiligida katta guruh tergovchilar yuborilib, “paxta ishi” nomini 
olgan jinoiy ish qo‘zg‘atilgan edi. Markaziy matbuotda bu “0 ‘zbek 
ishi” degan nom olgan. Jinoyatchilikka qarshi kurashish niqobi ostida 
Moskvadan va boshqa respublikalardan 0 ‘zbekistonga ketma-ket turli 
tergov guruhlari yuborildi. Respublihamizga har xil joylaridan rahbar 
kadrlar kela boshladi. 1985-yilda boshlangan “qayta qurish” siyosati 
xalqimizda o ‘z hayotini yangilashga, uni yaxshilashga bo‘lgan umidni 
uyg‘otgan edi.
Biroq puxta o‘y!ab ko'rilmagan qarorlar, ulami joriy qilishdagi 
jiddiy nuqsonlar, ma’muriy siquvning davom etishi, “qayta qurish”ning 
puxta ishlab chiqilgan konsepsiyasining yo'qligi, xo‘ja-ko‘rsinga olib 
borilayotgan tadbirlar, markaz tomonidan o‘ylab topilgan “paxta ishi” 
tufayli yuz berayotgan qonunbuzarliklar respublikaning ijtimoiy-siyosiy 
ahvolini yanada murakkablashtirdi. Ziddiyatli “qayta qurish” siyosati 
oqibatda republikalar orasida iqtisodiy aloqalarning buzilishiga olib 
keldi, 0 ‘zbekiston iqtisodiyotidagi tangchilik holati chuqurlashib bordi, 
sanoat ishlab chiqarishining va qishloq xo‘jaligi samaradorligi pasayib 
bordi.
1 69

---

1989-yil 2 3 -iyun oyida 0 ‘zbekiston MQ ning birinchi kotibi 
lavozimiga I.A.Karimov saylandi. Uning tashabbusi bilan 1989-yil 
avgust oyida qishloq aholisiga 90,7 tning gektar yer ajratildi, shu bilan 
1,5 min. ko'proq oilaning tomorqa uchastkalari kengaytirildi, 580 ming 
oila unga ega bo‘ldi. 0 ‘z mustaqilligiga intilayotgan O'zbekistonning 
keyingi qadami 1989-yil 21-oktyabrda 0 ‘zbekiston Oliy Kengashning 
XI sessiyasida “Davlat tili to‘g‘risida”gi qonunning qabul qilinishi edi.