0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

9.3.  Sug'urta faoliyatini qonun osti hujjatlari bilan  tartibga solish

Qonun  osti  hujjatlariga O'zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  farmonlari  va 

farmoyishlari,  Vazirlar  Mahkamasining  qarorlari  va  farmoyishlari,  vazirliklar  va 

idoralaming normativ hujjatlari kiradi.

102

---

Mustaqillik  davrida  sug‘urta  faoliyati  bilan  b o g iiq   bir  qancha  Prezident 

farmonlari  qabul  qilingan.  1997  yil  18  fevralda  «0'zbekinvest»  eksport-import  milliy 

sug'urta  kompaniyasini,  1997  yilning  25  fevralida  esa  « 0 ‘zagrosug'urta»  davlat- 

aksiyadorlik  sug'urta kompaniyasini  tashkil  etish  bo‘yicha Prezident  farmonlari qabul 

qilingan.  Bu  farmonlarda qayd  etilgan  kompaniyalar 5 yil  muddatga  daromad  (foyda) 

solig'i  to'lashdan  ozod etilgan.

O'zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  2002  yil  31  yanvarida  «Sug"urta  bozorini 

yanada  erkinlashtirish  va  rivojlantirish  chora-tadbirlari  to‘g'risida»  farmon  qabul 

qildi.  Bu  farmon  sug'urta  xizmatlari  sohasidagi  erkinlashtirish  jarayonini  yanada 

rivojlantirish  va  iqtisodiv  islohotlami  chuqurlashtirish,  respublikada  sug'urta bozorini 

taraqqiy  ettirishning  iqtisodiv  omillarini  kuchaytirish,  sug'urta  tashkilotlarining 

moddiv-texnika  bazasini  mustahkamlash  hamda  ulaming  moliyaviy  barqarorligini 

ta'm inlash maqsadida qabul  qilinganligini  alohida ta’kidlash joiz.

Shuningdek.  farmonda 

2002  yilning  1 

fevralidan  boshlab,  mulkchilik 

shakllaridan  qat'iyy  nazar.  sug'urta  tashkilotlari  3  yil  muddatga  daromad  (foyda) 

solig'i  to'lashdan  ozod  qilinishi  va  buning  natijasida  bo'shaydigan  m ablag'lar  aniq 

maqsadni  ko'zlagan  holda  mazkur  tashkilotlaming  moddiy-texnika  bazasini 

rivojlantirishga,  mintaqalarda  keng  tarmoqli  agentlik  shaxobchalarini  tashkil  etishga. 

kadrlar  tayvorlash  va  qayta  tayyorlashga,  shu  jumladan.  chet  ellarda  tayyorlash  va 

qayta tayyorlashga yo'naltirilishi  aniq belgilab qo'yilgan.

Shunisi  e’tiborliki,  soliq  olishdan  bo'shaydigan  m ablag'lam i  tarkibida  davlat 

ulushi  bo'lgan  sug'urta tashkilotlari  ustav jam g'arm alarini  ko'paytirishga vo'naltirish 

chog'ida  mazkur  m ablag'lar  davlatga  tegishli  ulush  miqdoriga  qo'shib  hisoblaydi. 

2002  yilning  1  fevralidan  boshlab  to'rt  yil  mobaynida  sug'urta  tashkiloti  tugatilgan 

yoki  u  sug'urta  faoliyatini  to'xtatgan  hollarda  daromad  (foyda)  solig'ining  summasi 

ushbu  farmonga muvofiq  berilgan  butun  imtiyozli  davr uchun to'liq  miqdorda undirib 

olinadi.

Farmonda  belgilab  qo'yildiki,  yuridik  shaxslaming  ixtiyoriy  sug'urta  turlari 

bo'yicha  sarf-xarajatlari  daromad  (foyda)  solig'ini  hisob-kitob  qilish  chog'ida 

qonunchilikda  belgilangan  m e’vorlar  doirasida  soliqqa  tortiladigan  baza  hisobidan 

chegirib  tashlanadi.  2002  yilning  1  fevralidan  boshlab  xo'jalik  yurituvchi  subyektlar 

xaridorlarga  xizmat  qiladigan  banklaming  kafolatlari  yoki  eksport  shartnomalarining 

siyosiy  va  tijorat  tavakkalchiliklaridan  sug'urta  polisi  mavjud  bo'lgan  taqdirda 

oldindan  haq  olmasdan  va  akkreditiv  ochmasdan  erkin  almashtiriladigan  valvutaga 

tovarlar (ishlar,  xizmatlar)ni  eksport qilishlari  mumkin.

Mazkur  F;armonga  muvofiq  ravishda  sug'urta  tizimini  rivojlantirishni 

rag'batlantirish.  sug'urtalovchilarning  moddiy-texnika  bazasini  va  moliyaviy 

barqarorligini  mustahkamlash,  ularning  mintaqaviy  vakolatxonalarini  kengaytirish  va 

aholining  sug'urta  tashkilotlariga  bo'lgan  ishonchini  oshirish  maqsadida  Vazirlar

103

---

Mahkamasi  "Sug'urta  xizmatlari  bo/.orini  vanada  rivojlantirish  chora-tadbirlari 

to'g'risida” 2002  yilning 27 noyabrida 413-sonli  qaror qabul  qildi.

Ushbu  qarorga  ko'ra,  sug'urta  bozori  professional  ishtirokchilari  uchun  ustav 

kapitaining  eng  kam  miqdorlariga  bo'lgan  talab  belgilandi.  Shuningdek.  ular 

faoliyatini  litsenziyalash  tartibi  ham  amaliyotga  joriv  etildi.  Eng  muhimi,  yuridik 

shaxslaming  ixtiyoriy  sug'urta  bilan  bog'liq  xarajatlari  ular  tovar  aylanmasining  2,0 

foizi miqorida soliqqa tortiladigan  bazadan  chiqarib  tashianadigan  bo'Idi.

2002  yil  27  novabrda  O'zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining 

“Sug'urta xizmatlari  bozorini  yanada  rivojlantirish  chora-tadbirlari  to ‘g ‘risida”gi  413- 

sonli  Qarorining  1-ilovasiga  muvofiq,  "Sug'urtalovchilar  va  sug'urta  brokerlarining 

sug'urta 

faoliyatini 

litsenziyalash 

to'g'risida“gi 

nizomda 

sug'urta 

faoliyati 

klassifikatori tasdiqlangan.

Mazkur 

sug'urta 

faoliyati 

klassifikatorining 

qabul 

qilinishi 

sug'urta 

kompaniyalari  uchun sug'urta faoliyatini  amalga oshirishda asos hisoblanadi.  Sug'urta 

kompaniyalari  sug'urta  faoliyati  uchun  litsenziya  olishda  Moliya  vazirligi  tomonidan 

qo'yiladigan talablarda ham  faoliyat yuritmoqchi  bo'lgan  sug'urta xizmatlari  bo'yicha 

sug'urta shartomlaridan nusxa taqdim  etilishi  hamda arizada sug'urta  klasslari  nomlari 

ham  keltirilishi  shart.  Keltirilgan  sug'urta  turlari  bo'yicha  boshqa  talablar  ham 

o'matilgan.

Shuningdek,  O'zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2008  yil  21  maydagi 

“Sug'urta  xizmatlari  bozorini  yanada  isloh  qilish  va  rivojlantirishga  oid  qo'shim cha 

chora-tadbirlar  to'g'risida”  872-sonli  qarori  qabul  qilinib,  mazkur  qarorda  sug'urta 

kompaniyalarining 

kapitallashuv 

darajasini 

oshirish, 

ulaming 

respublika 

mintaqalarida  agentlik  shaxobchalarini  kengaytirish  va  investitsion  jarayonlardagi 

ishtirokini kengaytirishda katta ahamiyat berildi.

Shu  bilan  bir qatorda  O'zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi  va  Iqtisodivot 

vazirligining 2010 yilning  1  yanvaridan  boshlab  quyidagi  sohalarda  faoliyatni  amalga 

oshiradigan  sug'urtalovchilar uchun  ustav kapitalining eng kam  miqdorlarini  belgilash 

to'g'risidagi taklifi  qabul  qilindi100:

>   umumiy sug'urta sohasida - 750 ming yevroga ekvivalent summada;

>  hayotni  sug'urta qilish sohasida -  1000 ming yevroga ekvivalent  summada;

>  majburiy sug'urta bo'yicha -  1500 ming yevroga ekvivalent summada;

>  faqat  qayta  sug'urta  qilish  bo'yicha  -  4000  ming  yevroga  ekvivalent

summada.

Faoliyat  ko'rsatayotgan  sug'urta  kompaniyalari  (sug'urtalovchilar)  2010 

yilning  1  yanvarigacha  bo'lgan  muddatda  ustav  kapitali  miqdorlarini  yuqorida 

ko'rsatilgan  talablarga  muvofiqlashtirilishini  ta'minlanishi  belgilab  qo'yildi.  Agarda 

2010  yilning  1  yanvaridan  boshlab  mazkur  qaroming  1-bandi  talablariga  javob *

 1

0

4

100 O 'zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2008-yil  21-maydagi  “Sug'urta  xizmatlari  bozonni  yanada  isloh  qilish 

va rivojlantirishga oid qo‘shimcha  chora-tadbirlar to ‘g ‘risida”  gi  872-sonli  qaror.

104

---

bermaydigan  sug'urtalovchilarning  litsenziyalari  amal  qilishini  belgilangan  tartibda 

to'xtatib turish va tugatish bo'yicha choralar ko'rish maqsadga muvofiq deb topildi.

O'zbekiston 

Respublikasi 

Prezidentining 

2011 

yil 

31 

mayda 

«Sug‘urtachiIaming  moliyaviy  barqarorligini  yanada  oshirishga  oid  qo'shimcha 

chora-tadbirlar  to'g‘risida»  1544-sonli  qarori  qabul  qilinib.  ushbu  qarorda  sug'urta 

faoliyatini  yanada  takomillashtirish,  sug‘urtachilaming  kapitallashuvi  va  moliyaviy 

barqarorligini  oshirish,  shuningdek  sug'urta  xizmatlaridan  foydalanuvchilaming 

huquqlari  himoya  qilinishini  ta’minlashga  katta  e'tibor  qaratildi.  Shu  bilan  birga 

O'zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi  va  Iqtisodiyot  vazirligining  ilovaga 

muvofiq  sug'urta  faoliyati  turlariga  qarab.  sug'urtachilaming  ustav  kapitali  minimal 

miqdorlarini  2012-2014  yillar  mobaynida  bosqichma-bosqich.  tabaqalashtirilgan 

tarzda oshirib borish to'g'risidagi  taklifi qabul qilindi.  Unga ko'ra:

9.2-  jadval