0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

Sug'urta bozorining sirtqi muhiti

-   Sug'urta sohasidagi davlat siyosati.

-   Iqtisodiyotning umumiy holati.

-   Jahon sug'urta bozorini kon’yunkturasi.

-   Aholini ko'pligi va yashash darajasi.

220 Mualliflar jamoasi tomonidan tayyorlandi.

312

---

-   Aholini  etnik tarkibi, milliy arfanalari va mentaliteti.

-   Sug'urtachini  moddiy,  ishchi va boshqa resurslari.

Sug‘urta bozomi ichki niuhiti

-   Sug'urta mahsulotiari.

-   Sug‘urta xizmatlami sotish tizimi.

-   Sug'urta xizmatlarga talabni  shakllantirish tizimi.

-   Sug'urtachini  infratuzilmasi.

-   Sug'urtachini moliyaviy resurslari.

-   Sug'urtachini  moddiy, ishchi va boshqa resurslari.

26.5-rasm. 

Sug'urta bozorini institutsional alomati bo'vicha tasniflash221

Sug'urta  bozorlari  hududiy  bo'linish  bilan  bir  qatorda sug'urta turlariga  qarab 

ham xilma-xil bo'lishi mumkin. Iqtisodi rivojlangan mamlakatlar amaliyotida sug'urta 

bozori  ikkiga bo'linadi:

1) Hayotni  sug'urta qilish bilan bog'liq sug'urta xizmatlari bozori;

2) Umumiy sug'urta xizmatlari bozori.

221  Mualliflar jam oasi tomonidan tayyorlandi.

313

---

O'zbekiston 

sug'urta 

bozori 

rivojlanishi 

davlat 

miqyosida 

ijtimoiy 

rivojlanishning  asosiy  omillaridan  biri  sifatida  qaralgan  bo'lib,  mavjud  shart- 

sharoitlar, milliy sug’urta arfanalari va madaniyati hisobga olingan xolda isloh etilgan 

va  milliy  sug'urta  bozori  tashkil  topishi  va  shakllanishi  sekin-astalik  bilan  tubdan 

o‘zgarib borgan va bir nechta bosqichlami bosib o‘tgan"2'.

Respublikamiz  sug'urta  bozori  isloh  etilishini  birinchi  bosqichi  (1991-1996 

yillar)  sug'urta  bozoriga  xususiy  sug'urta  kompaniyalami  kirib  kelishi  va  Davlat 

sug'urtasi  (Gosstrax)ni  transformatsiyasi  jarayoni  boshlanishi  bilan  bog'liq  bo'lib. 

shakllanayotgan tadbirkorlikning huquqiy bazasi bilan qo'llab-quvvatlangan.

1991  yilning  o'zida  milliy  iqtisodiyotimizni  isloh  qilinishini  qonuniy 

rasmiylashtirilishiga  asos  solgan  "O'zbekiston  Respublikasidagi 

tadbirkorlik 

xaqida"gi,  "O'zbekiston  Respublikasidagi  korxonalar  to‘g‘risida"gi  kabi  o'sha 

davming  progressiv  qonunlari  qabul  qilingan.  “O'zbekiston  Respublikasi  l;uqarolik 

kodeksi”  (kodeksning  52-bobi  sug'urta  masalalariga  bag'ishlangan)  amalga 

kiritilguniga  qadar  (mart  1997  yil)  "O'zbekiston  Respublikasidagi  korxonalar 

to‘g'risida"gi  qonun  xo'jalik  vurituvchilar tomonidan  Respublikamizning  o'ziga  xos 

iqtisodiy konstitutsiyasi sifatida qaralgan.

1992 yil  31  dekabrda O'zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  xuzuridagi  Vazirlar 

Mahkamasining  605-sonli  qarori  bilan  O'zbekiston  SSR  Ministrlar  Sovetining  1979 

yil 9 oktyabrdagi  ‘’O'zbekiston  SSR davlat tekshirish  organlari  to'g'risidagi  Nizomni 

tasdiqlash  haqida"gi  700-sonli  qarori  bekor  qilinib,  '’O’zbekiston  davlat  sug'urta 

organlari to‘g'risida»gi Nizom tasdiqlangan.

Ushbu Nizomga muvofiq O'zbekiston Respublikasi  Moliya vazirligi huzuridagi 

O'zbekiston  Respublikasi  Davlat  sug'urta  bosh  boshqarmasi  ("O'zdavsug'urta")  va 

unga  bo'ysunuvchi  davlat  sug'urta  boshqarmalari  va  nazorat  muassasalari 

O'zbekiston  Respublikasi  davlat  sug'urta  organlari  hisoblangan.  “O'zdavsug'urta" 

O'zbekiston  Respublikasi  Moliya vazirligi huzurida bo'lib,  to'la xo'jalik  mustaqilligi 

sharoitida  ish  olib  borgan  va  davlat  sug'urta  organlarining  yagona  tizimini  tashkil 

etgan2

2

2

 2

2

3

 224.

Bu  davrda  nodavlat  sug’urta  kompaniyalari  faoliyat  yuritgan  bo’lsalarda, 

sug'urta  sohasida  Davlat  sug'urta  organlari  ustun  kelgan.  Chunki,  “O'zdavsug'urta" 

butun  Respublika  bo'yicha  tarqalgan  keng  tarmoqga  va  barqaror  davlat  strukturasi 

imijiga ega bo'lgan.

Qolaversa,  O'zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  1993  yil  23 

dekabrdagi  qarorlari  bilan  amalga  kiritilgan,  fiiqarolarga  qarashli  mol-mulkining 

davlat  majburiy  sug'urtasi  va  qishloq  xo'jaligi  korxonalari  mol-mulkining  davlat 

majburiy 

sug'urtasi 

kabi 

va 

boshqa 

sug'urtaga 

oid 

qonun 

hujjatlari 

“0'zdavsug'urta”ga majburiy sug'urtani amalga oshirishga ustunlik bergan.