0 ‘zb e k ist o n r espu b lik a si ol1y va o rta m axsus ta’l im vazirligi

Yashil  ranglar:  Vahhobiylikning  asosch isi  kim?
K o‘k  ranglar:
M u h a m m a d   ibn  A bdul  V a h h o b   —  (1 7 03 — 1792)  qozi 
oilasida  tu g ‘ilgan.  D in iy   t a ’lim   olgan  b o ‘lsa-d a,  b iro n ta  
m a zh a b n i  ta n   olm agan.  U   d in n i  payg‘a m b a r davridagi  «asl 
holatiga»  keltirish  lozim ,  de g an   n iq o b   ostid a  kurashgan. 
H a r  q a n d a y   yangilikni  b ir  y o ‘la  rad  e tgan,  islom  m us- 
ta h k a m la n is h ig a   xizm at  qilgan  azizlar  e ’zo zlanishi,  u la r ­
ning  q abrlari  z iy o ra t  qilinishiga  ta m o m ila   qarshi  b o ‘lgan. 
U  z a m o n d o s h la rin i  m u s u lm o n lik d a n   c h e k in g a n ,  d a hriy
87

---

tu s h u n c h a la r  oldida  taslim   b o i g a n ,   «johiliyat»  davridagi 
kofirlard an   h a m   zararli  m u n o fiq lar,  deb  hisoblagan.  Al- 
V a h h o b   q a r a s h la r i  D i r ’a  s h a h r i n i n g   n u f u z li  f u q a r o s i 
M u h a m m a d   ibn  Saudga  q o ‘l  keladi,  c h u n k i  u  h ok im iyat 
u c h u n   k u rash ayotgan  edi.  K eyinchalik  a s -S a u d n in g   o ‘g ‘li 
va  izdoshi  Abu  al-Aziz  bu  h arakat jilovini  o ‘z  q o ‘liga  oladi 
va  harbiy  y o ‘l  bilan  qu dratli  davlat  b a rp o   etadi.
A l-V a h h o b   b irin c h i  q a d a m in i  s a h o b a   Z a y d   ibn  al- 
X atto b n in g   Jubaylidagi  m aqbarasi  ustiga  q o ‘yadi  va  uni 
buzib  y o ‘l  qiladi.
V a h h o b iy lik   g ‘oyasid agi  f a n a tiz m   a s h a d d iy ,  c h id a b  
b o ‘lm a y d ig a n   darajaga  yetdi.  U la rn in g   d u s h m a n i  b o ‘lgan 
«g‘a y rid in lar»   va  «k o‘p x u d olik »larga  n is b a ta n   g ‘aza b   h a r 
q a n d a y   sh afq atsizlik ni  k e ltirib   c h iq a r a r   edi.  V a h h o b iy lik  
b o s q in c h i lik   u ru s h la ri  b a y r o g ‘i  b o ‘ls a - d a ,  A r a b is to n n i 
S a u d iy la r  b o s h c h ilig id a   b irla sh tirish g a   m a fku raviy  asos 
b o 4 d i.  M a k k a   va  M a d in a g a ,  h a tto   p a y g ‘a m b a r   qabriga 
ziy o ra tg a   b o rish   ta q iq la n d i.  V a h h o b iy lik   b a y ro g ‘i  o stid a  
M a rk a z iy   N a jd   b irlash tirild i  va  X V I 11  asr  6 0 -y illa rid a  
q o ‘s h n i  v ilo y a tla rg a   h u ju m   u y u s h tirilib ,  1 7 7 0 -y illard a  
R iy o d   s h a h r i  e g a lla n d i  h a m d a   k o ‘p  o ‘tm a y   M a rk a z iy  
A ra b is to n   b irlash tirildi.  1792-yili  M u h a m m a d   ibn  A bd ul 
V a h h o b   vafot  etdi.  U n d a n   20  ta  xotin  va  18  farzand  qoldi. 
5  o ‘g ‘il  va  b ir  q a n c h a   n e v arala ri  yirik  r u h o n iy la r   b o ‘lib 
y e tish d ilar.
U n in g   ishlarini  m uridlari  d av o m   e ttird ila r  va  « v a h h o ­
biylik»  h a rakati  n o m in i  olgan  bu  h a ra k at  X IX   asr  b osh - 
larida  kuchaydi.  1803-yil  vahhobiylar  M akka,  keyin  M a d i­
na  s h a h r in i  bosib  olishdi.  U la r  M ak k a   va  M a d in a d a g i 
b a rc h a   q a b rto sh larn i,  h a tto   Bibi  O ysha,  Bibi  F o tim a   va 
s a h o b a la r  sag‘anasidagi  q a b rto sh la rn i  h a m   buzib,  sindirib 
tashlashdi.  Buzg‘u n c h ila r  payg‘a m b a rim iz   m aqbarasidagi 
g u m b a zlarn i  buzishga  c h o g ‘lan gan  bir  pay td a  k u c h   bilan 
t o ‘xtatib  qolindi.  V a h h o b iy lar  d in n i  «asl  holatiga»  k e lti­
r i s h   d a ’v a t i   o s t i d a   b o s q i n c h i l i k ,   t a l o n c h i l i k   b i l a n  
sh u g ‘ulland i.  1810-yilga  kelib  M u h a m m a d   alay hissalo m - 
ning  masjidini  h a m   talo n -taro j  qilishdi.  0 ‘m arilgan  m ulkni 
esa  yuz  m in g  talerga  sotib  yuborishdi.

---