0 ‘zb e k ist o n r espu b lik a si ol1y va o rta m axsus ta’l im vazirligi

friz
  d u n y o   xalqlari-
n ing  h a y o tig a   n a z a r  ta sh lasak,  b ir-b irig a   o ‘x s h am a g a n , 
t u r li- tu m a n   m a ro sim la rn i  k o ‘ramiz.
M a ro sim la r ja m iy a t,  xalq  va  shaxs  hayo t  faoliyatidagi 
m u h im   o ‘zgarish lar,  ijtim oiy  a h a m iy a tg a   m olik  v o q e a- 
h o d isalar  bilan  b o g ‘liq  b o ‘lib,  u la r  ibrat  orqali  ta rb iy a ­
lash ,  ru h iy - e s te tik   t a ’sir  k o ‘rsa tish   vazifasini  b a jarad i. 
M aro sim lard a   milliy,  diniy  u rf -o d a tla r  va  ra s m -ru s u m la r 
h a m   o ‘z  ifodasini  topadi.
0 ‘zbek xalqining  paydo b o ‘lishi  tarixi  qan chalik  uzoqqa 
b o r i b   t a q a l s a ,   u n i n g   m illiy   a n ’a n a l a r i ,   u r f - o d a t l a r i ,  
m arosim lari  h a m   sh u n ch alik   te ra n   tarixiy  ildizga  ega.  U lar 
x a lq n in g   m a ’naviy  e h tiy o jla ri  z a m i n id a   p a y d o   b o ‘lib, 
shakllanib,  sayqallanib,  o ‘z  m a z m u n id a   shu  xalqning o rzu- 
o ‘ylari,  istaklari,  tu rm u sh   tarzi,  axloq  n o rm a la rin i  m ujas- 
sam   etadi.  S h u n in g   u c h u n   h a m   h a r   b ir  xalq,  m illat,  elat 
ularni  k o ‘z  q o ra c h ig ‘iday  avaylab-asrashi,  taraqqiy  ettiri- 
s h i ,   k e l g u s i   a v l o d l a r g a   m a ’n a v i y   q a d r i y a t   s i f a t i d a  
y e tk a z m o g ‘i  lozim .  D a rh a q iq a t,  a n ’a n a la r,  u rf -o d a tla r , 
m a ro sim   va  b a y ra m la r  xalqning,  m illa tn in g   m a ’naviyati, 
q a d riy a tla rin in g   ajralm as  qismidir.
C h u n k i  asrlar  m o b a y n id a   sh akllang an ,  a v lo d d a n -a v - 
lo d g a   b e b a h o   va  n o y o b   m e r o s   s i f a t i d a   s a y q a l l a n i b ,  
toMdirilib,  xalqchillashib,  zam onaviylashib  kelayotgan  urf- 
o d a tla r  va  m a ro s im la r  milliy  istiqlol  g ‘oyasi  va  milliy  is­
tiqlol  m afkurasini  x alqim iz  qalbi  va  ongiga  singdirishda 
m u h im   vo sitad ir.  B ugungi  k u n d a   eng  sara  u rf -o d a t  va 
a n ’a n a la rim iz n in g   ja m iy a tn i  b irla s h tiru v c h i,  x a lqim izni 
jipslashtiruvchi,  o d a m la r o ‘rtasida  m e h r-o q ib a tn i  k uch ay- 
tiru vch i,  ularni  safarbar  e tu vch i  xususiyatlaridan  y a n ada 
s a m a r a l i r o q   f o y d a l a n i s h   l o z im .  « M illiy   a n ’a n a l a r n i  
o ‘rganish,  ta rg ‘ib  etish  bilan  bir  q a to rd a ,  —  deb  yoziladi 
«Milliy  istiqlol  g ‘oyasi:  asosiy  tu s h u n c h a   va  tam oyillar» 
k ito b id a ,— t o ‘y - m a ’rakalarni,  odat  va  u d u m la rn i  ix c h am -
253

---

lashtirish,  bu  bo radag i  isrofgarchilik  va  dab d ab ab o zlik k a 
y o ‘l  q o ‘ym aslikka  a lo h id a   e ’tib o r  q a ra tish   darker».
Professor  I.  Jab b o ro v n in g   yo zishicha:  «B ayram lar  va 
m a ro s im la r  ijtim oiy  va  shaxsiy  h a y o tn in g   b a rc h a   to m o n -  
larini  q a m ra b   o luvchi  va  kishilar  o ‘zaro  m u n o s a b a tla ri- 
n in g   tu rli  j i h a t l a r i   va  s h a k lla r id a   n a m o y o n   boM uvchi 
m u a y y an   u rf -o d a tla r  va  a n ’a n a la r,  axloqiy  ta m o y illa r  va 
h u q u q iy   ta rtib o tla rn in g   ta rix a n   sh akllan gan  yig‘indisidir». 
U larning  m u h im   belgilari  va  xususiyatlari  barqarorligi,  o m - 
m aviyligi,  riv o jla n is h id a g i  ta k ro riy lig i,  d a v o m iy lig i  va 
uzluksizligidadir.
O d a t  tusiga  kirgan  m a ro s im la r  kishilar  x ulq -a tv o rin i 
b o s h q a r a r  e k an ,  n afaq at ja m o a tc h ilik   fikri  nufuziga,  balki 
qab ul  qilingan  va  q a ro r  to p g a n   q o n u n - q o id a la r   kuchiga 
h a m   suyanadi.
H a r b ir xalqning  o ‘z  u m u m x a lq  
ba^™ mlar/4 
bayram lari  bor.  C h u n k i  u m u m x a lq  
m ar% im T a?rgultoji 
b a y ra m lari  m a ro s im la r  ic h id a   eng 
g o ‘zali,  chiroylisi  yoki  gultojidir. 
0 ‘zbek  x alqining  s h u n d a y   g o ‘zal  sh o d iy o n a   k u n la rid a n  
biri  —  M u staqillik  bayram idir.
1991-yil  31-avgustda  XII  chaqiriq  0 ‘zbekiston  Oliy  Ken- 
gashining  navbatdan  tashqari  oltinchi  sessiyasi  « 0 ‘zbekiston 
Respublikasining  Davlat  MustaqiUigini e ’lon qilish to ‘g‘risida» 
Q aror  qabul  qildi.  Qarorda:  «1-sentabr  0 ‘zbekiston  Respub­
likasining  Mustaqillik  kuni  deb  belgilansin  va  1991-yildan 
boshlab  bu  kun  bayram  va  dam   olish  kuni  deb  e ’lon  qilin- 
sin»,  —  deb  q a t’iy  belgilab  q o ‘yildi.  M uqaddas  orzu  ushaldi. 
Shun day  qilib  xalqimizning  asriy  orzusi  amalga  oshdi  va 
o ‘zining MustaqiUik bayramiga erishdi.  H ar yili ushbu bayram- 
da  katta  tantanali  yig‘ilish,  Mustaqillik  m aydonida  maxsus 
konsert  dasturi  b o ‘lib  o ‘tadi.  Respublikamizning barcha  vilo- 
yatlari,  shaharlari va qishloqlarida shod-xurramlik bilan  M us­
taqillik  kuni  bayram  qilinadi.  Mahalla  va  guzarlarda  xalqqa 
bepul osh tarqatiladi,  xalq o ‘yinlari,  badiiy jam oalam ing  keng 
bayram  konsertlari  namoyish  etiladi.
M a m la k a tim iz   P rez id e n tin in g   F a rm o n i  e ’lon  qilinib, 
m e h n a td a   o ‘rn a k   k o ‘rsatgan,  m u staq illik n i  m u s ta h k a m -
254

---

lashga  katta  hissa q o ‘shgan  kishilar davlat  m ukofotlari bilan 
ta q dirlanad ilar.  R esp ub likam izda  k a tta -k a tta   ishlab  c h iq a ­
rish  korxonalari,  yirik  qurilishlar,  m adaniy-m aishiy  obyekt- 
lar b a y ra m d a   ishga  tushiriladi  yoki  foydalanishga  to pshiri- 
ladi.
M ustaqillik  b a y ra m id a   istiqlolga  erishg an   x alqim izning 
ruhi,  u n in g   bo y  o ‘tm ishi  va  se rm a z m u n   b u g u n i  h a m d a  
buyu k  kelajagi  aks  etadi.
M a r k a z i y   O s i y o d a   m a s h h u r
« N a v ro ‘z»  b ayram i 
« N a v ro ‘z»  bayram i  va  m arosim lari 
j u d a   u z o q   d a v r la r d a n   b e ri  n is h o n la b   k e lin a rd i.  L e k in  
xudosizlikka  aso slang an  sobiq  Ittifoq  d avrida  b u   b a y ra m - 
ga  d in iy   tu s   b e rilib ,  n i s h o n l a n m a y d i g a n   b o ‘lg a n   edi. 
« N a v r o ‘z»  ra s m iy   b a y r a m l a r   q a to rig a   k ir i tilm a g a n   va 
n o ra sm iy   taq iq la n g an .
Lekin  60-yillam ing  o ‘rtalarida  xalq  bu  bayramga  e ’tibor 
bera  boshladi,  m atbuot,  radiotelevideniyada  b a ’zan  yoritila 
boshladi.  80-yillaming o ‘rtalarida «Navro‘z»ni  0 ‘zbekistonda 
xalq  bayrami  sifatida  nishonlash  masalasida  yangi  t o ‘siqlar 
paydo  b o ‘ldi.  1985— 1987-yillarda  om m aviy  axborot  vosita­
lari  b u  bayram ni  chetlab  o ‘tishdi.  Bu  borada  katta  tortishuv 
yuzaga  keldi.  Respublikaning  ilg‘o r yozuvchilari,  olimlari  va 
m adaniyat  xodimlari  to m o n id a n   «N avro‘z»  q a d im d a n   dav­
o m   etib  kelayotgan  haqiqiy  xalq  bayrami  ekanligi,  uning 
m ohiyati  din  bilan  emas,  tabiat  qonunlari  bilan  bo g‘liqligi 
va  uni  eng  yaxshi  a n ’analar  asosida  davom   ettirish  lozimligi 
haqida  jiddiy  s o ‘zlar  aytildi.
Buning  natijasida  «N avro‘z»  haqiqiy  xalq  bayrami  sifa­
tida  keng  nishonlanadigan  b o ‘ldi.  1990-yildan  boshlab  21- 
m art,  ya’ni  «N avro‘z»  bayram i  nishonlanadigan  kun   m a m ­
lakatimizda  d a m   olish  kuni  deb  e ’lon  qilindi.  0 ‘zbekiston 
mustaqillikka erishgandan so‘ng «Navro‘z»  respublikamizning 
asosiy  rasmiy  bayram laridan  biriga  aylandi.
« N a v ro ‘z»  ba y ra m i  o ‘ziga  xos  k a tta   tarixga  ega.  Bu 
b a y ra m   asli  q ad im iy   d e h q o n c h ilik   k a len d a ri  b ilan   b o g ‘liq 
b o ‘lib,  Y e rn in g   sh im oliy   y arim   sh arid a   bahorgi  k e ch a  b i­
lan  k u n d u z   teng   kelgan  k u n la ri —  20—2 1 -m a rtd a   b o sh la- 
nadi.  0 ‘sh a   davrda  b u tu n   tabiat  uy g‘o n a   boshlaydi.  B u n -
255

---

day yangilanish ja ra y on in in g boshlanishi  shamsiy  (Q uyosh) 
yil  hisobida  2 1 -m a rtg a   t o ‘g ‘ri  kelgan  birin ch i  yangi  k u n - 
ni  « N a v ro ‘z»  d eb  ataganlar.
0 ‘rta  asrning  buyuk  m utafakkiri  B eruniy  m a z k u r  yil 
h is o b in in g   b o s h l a n i s h   o y i  h is o b l a n g a n   f a r v a r d i n   oyi 
t o ‘g ‘risida  s h u n d a y   yozadi:  « N a v ro ‘z»  yangi  yilning  b i­
rinch i  kuni  b o ‘lib,  u ning   forscha  n o m i  h a m   shu  m a ’n o ni 
ta q o zo   etadi.  « N a v ro ‘z»  ero n lik la r zijlari  b o ‘yich a  o ‘tm ish 
z a m o n l a r d a   u la r  yillarini  q a bisa  qilgan  v a q tla rid a   Q u - 
yosh n in g   sarato n   burjiga  kirish  paytiga  t o ‘g ‘ri  k elar  edi. 
S o ‘ngra  u  orqaga  surilgach  b a h o rd a   keladigan  b o ‘ldi.  Endi 
u  b a h o r y o m g ‘irining  b irinchi  to m c h isi  t o bkilishidan  gullar 
o c h ilg u n c h a ,  d a ra x tlar  gullashidan   m e v alar  y e tilg u n c h a, 
hay v o n lard a  shahvat  q o ‘z g ‘o lish id a n   to   nasi  vujudga  kel- 
g u n c h a   va  o ‘simlik  u nib  c h iq a   b o s h la g u n c h a   d a v o m   e t ­
gan  vaqtda  keladi.  S h u n in g   u c h u n   « N a v ro ‘z»  o la m n in g  
boshlanishi  va  yaratilishiga  dalil  qilingan».
Abu  R ayhon  B eruniyning  «Qadimgi  xalqlardan  qolgan 
yodgorliklar»  asarida  rivoyat  qilinishicha:  « N a v ro ‘z»  kuni 
payg‘am barim iz  M u h a m m a d   alayhissalomga  holva  solin- 
gan  kum ush  jo m   h adya  qilingan.  Payg‘am bar:  « N a v ro ‘z» 
nima?»  —  deb  so ‘raganlar.  «E ronliklam ing  ulug‘  hayiti»,  — 
deb javob  berishgan.  Keyin  payg‘a m b a r  holvani  yeb,  jo m -  
ni  sin dirib   s u h b atd o sh la rig a   ta q d im   etgan:  «K oshki  biz 
u c h u n   h a r  kun  « N a v ro ‘z»  b o ‘lsa  edi»,  —  deganlar.
M ash hu r  o h m   U m a r  Xayyom  «N avro‘znom a»  asarida 
«Jamshid shu  kunni  (Farvardin oyining boshi)  «Navro‘z» atal- 
sin  deya  farmon  berdi  va  odamlarga  h a r  yili  farvardinning 
kirishini bayram qilishni,  uni yangi yil deb  hisoblashni buyur- 
di»,  —  deb  yozadi.  Ulug6  shoir  Alisher  Navoiy  ijodida  ham 
«Navro‘z»  o ‘z  ifodasini  topgan.  «Saddi  Iskandariy»  dostoni- 
da  N avro‘zning  bayram  qilinishi  quyidagicha  aks  etgan: