0 ‘zb e k ist o n r espu b lik a si ol1y va o rta m axsus ta’l im vazirligi

Adolatparvarlik 
—  adolat  (a ra b ch a   odillik,  t o ‘g ‘rilik)  — 
m a ’naviy  b a rk a m o llik k a   erishishning  asosiy  fazilatlaridan 
biri  b o ‘lib,  ax lo q  va  h u q u q n in g   m e ’yoriy  kategoriyasidir. 
Bu  kategoriyada  m avjud  m u a y y an   voqelik  in so n   m oh iy ati 
va  h u q u q ig a   m o s  yoki  m o s  em as  (adolatsizlik),  deb  tal- 
q in   q ilin a d i.  A b d u lla   A v lo n iy   a d o la tg a   s h u n d a y   t a ’rif  
be rad i:  «Adolat  deb  b o sh q a la rn in g   m ol  va  n o m u sin i  rioya 
qilm akn i  aytilur.  A dolatli  va  m a rh a m a tli  kishilar  o ‘ziga 
loyiq  k o ‘rm a g a n   b ir  ishni  o ‘zgalarga  ravo  k o ‘rm as.  Kishi 
a d o la t  va  insoniyat  vazifasini  y o lg ‘uz  o ‘zi  b u z u q   ish lard an  
saq la n m a k   ila  ado  qilolmas,  balki  o ‘zi  ila b a ro b a r jin sdo sh- 
larini  xato  va  fa n o lik la rd a n   tu z a tm a k  va  yaxshi  y o ‘lga  s a ’y 
qilm ak  ila  a d o   qila  bilur.  A d o la tn i  rioya  qilgan  kishilar 
h e c h   bir  kishiga ja b r - z u lm n i  x o h la m a s  va jo n li  narsalarga 
beko rg a  o z o r  berm as.  Aql  va  shariatg a  m uvofiq  ravishda 
h a ra k at  qilur.  J a b r -u   z u lm   ila  b o s h q a la rn in g   diliga  o z o r 
berg an   kishilarning  yoqalari  ja z o   q o ‘lidan  q u tu la   olmas. 
Z e ro , ja n o b i  h a q n in g   adolati  zo lim larn in g  ja z o   va  sazosini 
be rm akd a».
S h u ni h a m  t a ’kidlash joizki,  m a ’rifatli jam iyat  m a ’rifatli 
sh ax sla rd a n   ta rk ib   to p a d i.  B u n d ay   ja m iy a t  s h u k u h li  va 
fayzli  b o ‘ladi.  O d a m   b olasiga  n o m u n o s ib   turli  illatlar, 
yuzaga  kelgan  ruhiy  aziyatlar  b a rh a m   to pad i.
X alq im iz n in g   ruhiga ja r o h a t  y etkazgan  to ta lita r tu z u m  
g ‘ayriaxloqiy  siyosatining  a so ratin i  keskin  tugatish   m u s ­
taqillik ning   ilk  k u n la rid a n o q   hayotiy  zaruriyatga  aylandi. 
S h u n in g   u c h u n   h a m   P re z id e n t  Islom   K a rim o v   biz  s h u n - 
c h a k i   d e m o k r a t i k   d a v l a t   e m a s ,   b a lk i  a d o l a t p a r v a r  
d em ok ratik davlat  qurishga  intilyapmiz.  Adolatga  intilish  — 
xalqim iz  m a ’n av iy -ru h iy   d unyosiga  xos  eng  m u h im   xu-
247

---

susiyat.  A dolatparvarlik g ‘oyasi  b u tu n   iqtisodiy  va  ijtimoiy 
m unosab atlar tizimiga singib  ketishi,  ijtimoiy  k o ‘maklashuv 
m e x a n iz m id a   o ‘z  aksini  to p ish i  kerak,  deya  t a ’kidlagan 
edi.
Iymon 
—  arabcha  so ‘z b o i i b ,   lug‘aviy  m a ’nosi  is h o n c h ­
dir.  Shariatd a esa ja n o b   Payg‘a m b arim iz   M u h a m m a d   alay- 
hissalom ga  A lloh  tao lo   ta ra fid a n   yuborilg an  b a rc h a   xa- 
barlarga  til  bilan  iq ro r  etib,  dil  bilan  tasdiqlashga  iy m o n 
deyiladi,  y a ’ni  Q u r ’oni  k arim   va  hadisi  shariflar  orqali 
A lloh  t o ‘g ‘risida,  ja n n a t  va  d o ‘zax,  q iy o m a t  kabi  g ‘oyibiy 
n arsalar  h a q id a   berilgan  xa b arlar  is h o n c h   —  iym on dir.
I m o n   b a rc h a   d in la rn in g   u s tu n i  san a la d i.  J u m la d a n , 
zardushtiy lik   iym oni  3  tayan ch ga:  1)  niyat — fikrning  sof- 
ligiga;  2)  s o ‘zn in g  sobitligiga;  3)  a m allarn in g   insoniyligi- 
ga  s u y a n a d i.  Im o n li  kishi  o ‘g ‘rilik   va  ta l o n c h i l i k d a n ,  
o ‘z g alarning  m o l-m u lk ig a   k o ‘z  o la y tirish d a n ,  biro vn ing  
haqiga  x iyonat  q ilishdan,  o ‘zligiga,  y a ’ni  iym on ga  xilof, 
zid  ish  qilish dan  o ‘zini  tiya  biladigan  kom il  insondir.
H o z irg i  p a y td a   iy m o n li  o d a m n i   q is q a c h a   s h u n d a y  
tavsiflash  m u m k in :  e ’tiqodli,  o ‘z ining   aniq  maslagiga  ega, 
taq v o d o r,  ham iy atli,  oriyatli,  o r- n o m u s li,  s h a rm -h a y o li, 
vijdonli,  an dishali,  insofli  va  shu  kabi  fazilatlar  sohibidir.
D iy o n at 
—  ( a r a b c h a   i s h o n m o q )   h a lo llik ,  sofdillik, 
n o m u s,  vijdon  kabi  m a ’n o la rn i  ifodalaydigan  axloq  k a te- 
goriyasi.  D iyonat  —  vijdonlilik,  in so f m a ’nolarini  bildiradi. 
Islom   d in id a   yuqoridagi  m a ’n o la rd a n   ta sh q a ri,  ta q vo dor, 
x ud ojo‘y,  d inn in g barcha  aqidalarini  b e k a m - u   k o ‘st  bajara- 
digan  m o ‘m inlarga  n isb atan   h a m   q o ‘llaniladi.  D iy o n a t, 
s h u n in g d e k ,  diniy  q o n u n - q o id a la r g a   q a ttiq   rioya  etish, 
d in d o rlik ,  taqvo do rlik  m a ’no larini  h a m   bildiradi.