0 ‘zb e k ist o n r espu b lik a si ol1y va o rta m axsus ta’l im vazirligi

Ekologik  tarbiya 
kishilarga  m axsus  ekologik  bilim   va 
tarbiya  be rib,  u la rd a   bu   s o h a d a   m u a y y an   m alaka  hosil 
qilish;  ekologik  o ‘zg arishlarni  o ld in d a n   k o ‘ra  bilishni  t a r ­
biyalash;  ekologik  m a d a n iy a tn i  singdirish  va  tarbiyalash; 
kishilarni  ta b ia t  « in ’o m la ri» d a n   t o ‘g ‘ri  foy dalan ish  ru h id a  
tarbiyalash  kabi  m asalalarni  o ‘z  ichiga  oladi.
Aqli  teranlik 
—  aql  m o h iy a ti  jih a tid a n   y agona  b o ‘lsa- 
da,  o d a m la rn in g   aqliy  darajalari  h a r  xil.  B archa  inso nlar 
aqlga  egaliklari  bilan  bir  xildirlar,  lekin  aqliy  darajalari 
bilan  bir-birlaridan  farq  qiladilar.  Y er yuzida  q a n c h a   o d a m  
b o ‘lsa,  h a m m a si  aqllilik  darajalari  jih a tid a n ,  m illio n lar- 
ning  biricha  b o ‘lsa-da,  farqlanadi.
S h ax s 
m a ’n av iy atin in g  
zohiriy  belgilari
Botin  kishilari  —  d u n y o   lazzat- 
laridan  k o ‘ngil  uzgan,  a m m o   zohid- 
larga  o ‘xsham ayd ig an ,  z e h n - u   z a- 
k o v a t,  a q l - u   f a r o s a t d a   t e n g s i z ,
244

---

o ‘zga  m u tafakk irlar,  faylasuflardan  ajralib  tu ra d ig a n ,  s h a ­
riat  ilm ini  suv  qilib  ich gan,  to a t - u   ibo datda  m u s ta h k a m , 
lekin  oddiy d in d o rd a n  farqlanadigan  ajoyib  xislatli  od a m la r 
toifasidir.  U la r  ru h   kishilari  edilar.  U larning  f e ’l-atvori, 
y u rish -tu rish i,  fa v q u lo d d a   (o d a td a n   tashq ari)  s o ‘zlari  va 
ishlari  atrofdagilarni  hayratga  solar,  b a ’zilarning g ‘oyibdan 
b a sh o ra t  beruvchi  k a ro m a tla ri,  sirli  m o ‘jizalari  aqllarn i  lol 
qoldirardi.  U la rn i  a h lu llo h ,  avliyo,  ahli  h o i,  ahli  bo tin , 
arbobi  tariqat,  darvesh,  q a lan d a r,  faqir degan  n o m la r bilan 
tilga  oladilar.  A m m o   bu  toifaga  nisb atan   «so‘fiy»  n o m i 
k o ‘p r o q   q o ‘l l a n i l g a n ,   h o l b u k i  b o t i n i y   k i s h ila r ,  y a ’ni 
s o ‘f i y l a r   u c h u n   n a   d u n y o d a n ,   n a   o x i r a t d a n   t a m a  
b o im a s lig i  kerak.  M a s h h u r s o ‘fiy,   zin in g  c h u q u r   botiniy 
du nyosiga  ega  b o ‘lgan  ayol  Robia  al-Adviya  (7 1 4 —801) 
T angrig a  m u n o jo tla rid a   n ola  qilib  a y tar  ekan:  «Ey,  P a r- 
v a rd ig o rim ,  ey  Y ori  aziz,  a g ar  ja n n a tin g   ta m a s id a   to a t 
q i l a d i g a n   b o ‘l s a m ,   j a n n a t i n g d a n   b e n a s i b   e t ,   a g a r  
d o ‘z a x in g d a n   q o ‘rqib  ib o d a t  q ila d ig a n   b o ‘ls a m ,  m e n i 
d o ‘zax  o ‘tid a   kuydir,  m in g -m in g   rozim an!  A m m o   agar 
Sening  ja m o lin g n i  deb  tu n la rn i  b e d o r  o ‘tk a z a r  e k a n m a n , 
y o lb o ra m a n ,  m e n i  ja m o lin g d a n   m a h ru m   etma!»
SoTiylar  fikricha,  Tangri  taologa  quruq,  k o ‘r - k o ‘ro na 
m utelikning  hojati  y o ‘q.  X udo  g ‘azabidan  q o ‘rqibgina  amri 
m a ’rufni  bajarish  sadoqat  belgisi  emas,  balki  riyodir.  S hu ­
ning  u c h u n   soTiylar  Allohni  jo n -d ild a n   sevish,  uning  zoti 
va sifatlarini tanish va bilish,  k o ‘ngilni  nafs-u  hirs g‘uboridan 
poklab,  botiniy  musaffo  bir h olatd a  Iloh vasliga  yetishish  va 
b u n d a n   lazzatlanish  g‘oyasini  keng  targ‘ib  qildilar.
Shaxs  m a ’n a v iy atin in g  b o tin iy   a lo m a tlari  qalb  to zali- 
gi,  halollik,  sam im iylik,  m e h r-s h a fq a t,  hayo,  o q k o ‘ngillik, 
a d o la tp a rv a rlik ,  iy m o n ,  d iy o n a t,  taqvo,  o r - n o m u s   kabi 
axloqiy  tu s h u n c h a la rn i  q a m ra b   oladi.  Q uyida  u la rn in g   h a r 
biriga  q isq ac h a   t o ‘xtab  o ‘tam iz.