0 ‘z b e k ist 0n respublikasi olïy ya g ‘rta m âxsus ta’lim yazirligi

f
  MiJliy park  ' N
 
maydonlarining 
daviat  mulki 
V 
ekanîigi 
^
(
Miliiy park 
^  
ma’muriyatining 
mahalliy aholi bilan 
teng hamkorlikda 
ishlashi 
j
t
''"’Miliiy parkdagi 50%" 
xizmatlar xususiy 
^   sektorda ekanîigi
Miliiy park 
maydonlarining
kattaligi
EkotwrizMming 
Amerika  nsodeii
Asosiy 
faoliyat tabiat 
muhofazasiga 
va  dam olish, 
rekreatsiya, 
tomosha qilishga 
qaratilganligi 
)
/¡K.onsessiya  orqalT^ 
ijaraga berishning 
mumkinligj
Daviat va 
mahalliy 
hokimiyat 
tomonidan 
teng miqdorda 
moliyalashtiriladi
"TXalqaro va ichkT^ 
j  turizmga  ruxsat 
'y  
berilganligi
1-diagramma.
Ekoturizjnni rivojlantirishda xalqaro Amerika  modeli
Ikkinchidan,  Amerika  Qo‘shma  Shtatlari va  Kanada davlatlaii 
maydonlarining  kattaligi, 
bu 
hududlarda  aholining  keng 
tarqalganligi, ovchilikning juda kuchayib borayotganligi va tabiatni 
va tabiat  resurslarini  muhofaza  qilish  xalqaro  miqyosda  kuchayib 
borayotganligi  ham  bu  ikkala  davlatning  o‘zaro  hamkorlikda 
jahonda  birinchilardan  bo‘lib  miliiy  parklami  tashkil  qilish  va 
ulardan  dam  olish,  tabiatni  muhofaza  qilishda  ekoturizmni 
rivojlantirishning zarurligini o z vaqtida  tushunib yetgani  edi.
Uchinchidan,  tabiiy  resurslari  tobora  kamayib  borayotgan, 
atrof-muhitning  ifloslanishi  kuchayib  borayotgan  Yevropa
70

---

davlatlarida  tabiatni  va  lining  resurslarini  kelajak  avlodlarga 
saqlab  qolish  shiori  olimlar  va  aholi  tomonidan  davlatlar 
hokimiyatlarining  oîdiga  qat’iy  ravishda  qo'yila  boshlangan 
edi.  Shu  nuqtayi  nazardan  Yevropa  davlatlarining  olimiari, 
ekologlari  kim tartibidagi bu muhim  masalani yechishning ilmiy 
amaliy  tomonlarini  tadqiq  qiîishga  kirishgan  edilar.  Natijada 
global  muammolardan biri bo'lgan tabiatnl va uning  resurslarini 
saqlab qolish va kelajak avlodlarga yetkazishda xalqaro miqyosda 
ekoturizmni  rivojlantirishning  davlat  dasturlari  ishlab  chiqila 
boshlandi.  Bu  dasturlami  amalga  oshirishda  ekoturizmni 
rivojlantirishning  modellarini  ishlab  chiqish  o "sha vaqtdagi  davr 
talabi edi.
Shu  iariqa  sayyoramiz  tabiatini  saqlashda  sayyoraviy  usul  — 
ekoturizmni  rivojlantirishning  AQSH,  Yevropa  modellari  yuzaga 
keldi.  Dastlabki. vaqilarda be modellar bo‘yicha milliy parklardan 
ekoturizmni  rivojlantirishda  foydaîanish  masalalariga  ancha 
ishonchsizlik bilan qarashlar hatto,  bu modellami tanqid qjluvchi 
xalqaro  tashkilotlar  ham  topildi.  Bu  tanqidlarning  asosida  milliy 
parklarda sayyor ovchilik kuchayib  ketadi,  alohida muhofazadagi 
hududlaming  ekologik  tizimlarini  muhofaza  qilish  qiyinlashadi, 
degan isboilar ham bor edi.
Lekin,  sivilizatsiya îaraqqiyoti  insoniyatning dam Olishini ham 
birinchi  o‘rinlarga  chiqarishi  natijasida  va  sayyoramiz  tabiatini 
oqilona rejalarda saqlab qolishning eng ustuvor yo'nalishlari aynan 
tablai  bagsrida  dam  olish  va  uning  saqlanib  qolishiga  yordam 
berish  ham  xalqaro  ekologik  muammolarda  ustuvor  masaîalarga 
aylangan  edi.  Shu  nuqtayi  nazardan  AQSH  va  Yevropa  milliy 
ekologik  modelidan  foydalanishni  ko‘plab  davlatlar  iezda  qabul 
qilishdi.
2. 
Yevropa  model!.  Birinchi  Yevropa  milliy  parki  1909-yilda 
Shvetsiyada  tashkil  topgan.  Bu  modelning  o‘ziga  xos  afzalliklari 
Buyuk  Britaniyada  ishlab  chiqiidi.  Bu  modelda  ishlash  g‘arbiy 
Yevropa  va  Yaponiyada  tashkil  qilindi  va  tobora  ri
vojlanib 
bormoqda.
71

---