0 ‘z b e k ist 0n respublikasi olïy ya g ‘rta m âxsus ta’lim yazirligi

3.2.  0 ‘zbekistonda ekotorizmni rivojlantirish Konsepsiyasi
XX asrning ikkinchi yarim yilliklaridan boshlangan ilmiy-texnika 
rivoji tabiat va uning resurslaridan rejasiz, ayovsiz foydalanish davrini 
boshlab berdi.  Qudratli texnika yer bag‘ruling  10  km chuqurligicha 
kirib  bordi.  Xalqaro  bozordagi  raqobat  tabiiy  resurslardan  qayta 
ishlab  mahsulotlar  ishlab  chiqarishni  kuchaytirdi.  Sayyoramiz 
atmosferasining zaharli gazlar bilan ifloslanishi, unumdor yerlaming 
qishloq  xo‘jaligi  foydalanishidan  tobora  ko‘plab  maydonlarda 
chiqarilishi, biologik resurslardagi turlaming yer yuzidan yo‘qotilishi 
kuchayib borayotganligi,  dunyo okeanining ifloslanib borishi o‘tgan 
asr oxirlarida xalqaro hamjamiyatni  tashvishga solib qo‘ydi
Yer yuzida insoniyat hayotini saqlab qolishning ko‘pdan ko‘p yo£llari 
izlandi. Shu izlanishlardan bin ekoturizm ni tashkil qilish masalalari edi. 
Hoziigs  yillaigacha  o‘tgan  muddatda  ekoturizmni  rivojiantirishning 
maqsadi,  vazifalari,  mohiyatiga  ko‘p  yillik  tortishuvlardan  keyin 
baho  berildi.  Ekoturizmning  tamoyillari  belgilandi,  shu  bilan  biiga
37

---

ekoturizmñi  rivojlantirishning ko‘p3ab metodlari,  amaliyoti va xalqaro 
miqyosda tan olingan modellari yaratildi.
Tabiat muhofazasida va insonlarda ekologik ong va madaniyatni 
shakllantirishda  ekoturizmning  muhim  o‘rnini  dasíavval  sezgan 
davlatíar  qayd  qilingan  metodlar  va  xalqaro  modellami  hech 
ikkilaranasdan  qabul qildilar va o‘z davlaílarida ekoturizmñi jada! 
sur’atlar bilan  rivojlantirib bonrioqdalar.
Sayyoramizda tabiat boyliklarining tobora kuchayib borayotgan 
inqirozi  inson  jamiyaíining  umum  halokatini  tezlashíiradi  degan 
xulosa va  isbotlaming jahon  nashriyotlarida  e’lon  qilinganiga  ham 
ko‘p  yillar  boidi.  Insoniyat  faqat  tabiatni  saqlab  qolgandagina  bu 
holatning  oldini  olishi  mumkin.  Insoniyat  hayotiga  og‘ir xavfiami 
soüshi mumkin bo‘lgan eng xatarli ekologik rnuam molar quyidagilar:
1.  Global  iqlimiy o ‘zgarishlar.
2.  Atmosferada ozon qatlamining yemirilishi.
3.  O'rmonlaming  qurib  borishi va qirqilishi.
4.  Sayyoramizda cho'llanishning kuchayib borayotganligi.
5.  Dunyo okeanining ifloslanib borayotganligi.
6.  Biologik turlaming yo‘q qilinishi.
7.  Yer unumdorligining pasayishi.
8.  Ekologik  toza  oziq-ovqaí  mahsulotíarim  ishlab  chiqishning 
pasayishi.
9.  Chuchuk suv zaxiralarining  kamayib borayotganligi.
Insoniyat oldida turgan sayyoraviy muammolami insoniyatning
o'zi  bartaraf etishi  kerak  va bartaraf etishga  majbur.  Shu  nuqtayi 
nazardan  ham,  ekoturizmni  rivojlantirish  dunyodagi  barcha 
davlatlaming  davlat  siyosatiga  aylanib  borayotganligida  ham 
tushunish  mumkin.  BMTning  konferensiyasi  va  sammitlarida 
150  dan  ortiq  xalqaro  tabiat  muhofazasi  bilimlarining, 
ko‘rsatmalarining  qabul  qilinishi  natijasida  ekologik  boshqaruv 
milliy rnexanizmlarining ko'plab zaruriy elementlari yaratilmoqda. 
Bu qarorlardagi  eng  muhim íamoyillar:
1) 
har qanday ishlab chiqarish sohalarida ekologik boshqaruvni 
amalga oshirish ta’minlansin;
38

---

2) 
har bir davlatlarda yashayotgan xaiqlaming ekologik bilimi va 
madaniyatini  shakllantirish  ekologik  muamrnolarni  hal  qilishdagi 
birinchi  imkoniyatlar,  kuchlar ekanligi  alohida ta’kidlansin.
0 ‘tilgan  mavzularda  ekoturizmning  kelib  chiqishida  va 
shakllanishida  insoniyatning  o‘z yashash  makoni  boigan tabiatni 
g'orat  qilib  kelishi  naíijalari  elcanligini  keltirgan  edik  va  bu  fikr- 
muiohazalar boshqa  mavzularda ham  ko‘plab ta’kidlandi.  Dunyo 
turizmida ekoturizm  ham kelib  chiqqandan  keyin  mamlakatlarda 
turizmdagi  bu  muhim  sohani  rivojlaniirishning  davlat  dasturlari, 
strategik  rejalari  ishlab  chiqila  boshlandi.  Bu  yo‘nali$hda  ham 
iqiisodiy  rivqjlangan  mamlakatlar birinchilardan boiishdi.  Yangi 
soha  esa  albatta  o‘zining  rivojlantirish  «Konsepsiyasi»ni  talab 
qiladi.  Jamiyatning  ijtimoiy-iqtisodiy  hayotiga  butunlay  yangi 
kirib  kelgan  sohamng  rivojlantirish  konsepsiyasini  ishlab  chiqish 
esa juda katta ilmiy salohiyatlami talab qiladi.
0 ‘zbekistonda  ekoturizmni  rivojlantirishda  hali  jiddiyroq  ilmiy 
maqolalar e’lon qilinmagan bir sharoitda « 0 ‘zbekistonda ekoturizmni 
rivojlantirish  Konsepsiyasi»ni  0 ‘zbekiston  Respublikasi  «Ekologiya 
va  atrof-muhitni  muhofaza  qilish  Davlat  qo‘mitasi»  va  «Davlat 
Bionazorati»  tashkiloti  ishlab  chiqishdi.  Shu  o‘rinda  Ekologiya 
va  atrof-muhitni  muhofaza  qilish  davlat  qo‘mitasini  boshqaigan, 
mamlakatimiz  tabiatini  muhofaza  qilishda  Respubl ikamizdagi 
fidoyslardan boigan B.Alixonovning xizmatlari alohida hurmatga loyiq. 
«0‘zbekistonda  ekoturizmni  rivojlantirish  Konsepsiyasi»  2007-yifda 
«Ekologiya xabamomasi» jumalining 6 -sonida e’lon qilindi.
0 ‘zbeMstonda  ekoiurizaani  rivojSanîirtsh  Kotïsepsiyasiising 
íarldbiy  qismîari.  Konsepsiyaning  tarkibi  2  qssmdan  iborat: 
muqaddima,  1-qism  — « 0 ‘zbekistonda ekoturizmni  rivojlantirish 
konsepsiyasi»;  ikkinchi  qism  —  «O'zbekistonda  ekoturizmning 
rivojlanishi  va  uning  yaqin  kelajakdagi  istiqbollari»  deb  bosh 
mavzulari  belgilangan.