0 ‘z b e k ist 0n respublikasi olïy ya g ‘rta m âxsus ta’lim yazirligi

Davlat tabiat buyurtmaxonasi (zakaznik) 
— tabiat majmuaiarini 
yoki bitta va bir necha o‘simlik hamda hayvon turini yoki turlarini 
muhofaza  qilish,  qayta  tiklash  maqsadiarida  davlat  tomonidan 
qo‘riqlanadigan  tabiiy  hududlardir.  Tablai  buyurtmaxonalari 
(rus  tiJidagi  zakaznik  atamasi  ko‘proq  ommaviylashgan)  asosan 
ma’lum bir muddatlarda faoiiyat ko‘rsatish uchun tashkil qilinadi.
Yangj yerlarni  madaniylashtirishda, sanoat miqyosidagi foydali 
qazilmalaming topilishi va tartibsiz,  rejasiz antropogen bosimniug 
kuchayishi  natijasida  o‘sha  yerdagi  tabiiy  îandshaftlar  va  undagi 
o‘sim!ikJar  hamda  hayvonlaming  qirilib  keîishi  yuzaga  chiqadi. 
Bunday hoîatlarda davlat bujoylami davlat tabiat buyurtmaxonasiga 
aylantiradi.  Ba’zi  hollarda  tabiatdagi  bitta  noyob  tuming  soni 
kamayib  ketib  butunlay  yo‘qotilishi  vaziyatiari  keîib  chiqqanda 
ham  o‘sha  tur  nomi  bilan  tabiat  davlat  buyurtmaxonasi  tashkil 
qilinadi.
Tabiatning  muzeyïari  va  haykallari.  Tabiat  muzeyïari  1  dan 
to  10—15  gektar  yerlarni,  hatto  5—6  m2  yemi  ham  egalîashi 
mumkin.  Lekin,  bu yerda eng inuhimi,  tabiatdagi  ana  shu kichik 
joyiar  ham  evolutsiyaning  keng  rivoji  yoki  atrof-muhitning  rivoji 
haqida  juda  muhim  ma’lumotlami  berishi  mumkin.  Shu  bilan 
birga  bu  yerda  harakatsiz,  jonsiz  geotizimlarni  tabiat  muzeyïari 
bilan  aralashtirmaslik  lozim.  Masalan,  V.I.Vemadskiy  so‘zi  bilan 
aytganda  biosferada  sayyoramizning  butun  tirik  organizmlari 
yashagani  uchun  tirik  tabiat,  litosfera,  gidrosfera  va  atmosfera 
notîrik îabiat.
Tabiat  muzeyïari  o‘zining  alohida  diqqatga  tortishi,  estetik 
zavq  berishi,  loi  qoldirishi  bilan  umumiy  ko'rinishdan  ajralib 
turadi.  Tabiat  muzeyïari  dam  olish,  sayohatga  chiqish  yoki  sport 
inshootlari,  parkîar  qurishda  ishlaliïib  keiinmoqda,  ular  ilmiy- 
tadqiqot  laboratoriyalari  hamdir.  Respublikamiz  toglaridagi 
qadimiy  rasmlami  bunga  misol  qilish  mumkin.  Bunday joyiarni
A.Gumbold «Tabiat esdaliklari,  haykallari»  deb  ham atagan.