0 ‘z b e k ist 0n respublikasi olïy ya g ‘rta m âxsus ta’lim yazirligi

9-jadval
0 ‘zbekiston  Respublikastning muho£aza etiladigan  íafoiiy hududlari
№
Tabiiy  Sand- 
slsaíf.
Mrfsofaza tadadlari
Maydoni,
ga
TasWril 
etiígan yil
1
2
3
4
5
Davlat qo‘riqxonalari
175536
1971  '
1
Baday  - 
to‘qay
Amudaryo pasttekisliklari to'qay 
ekotizimlari
6462
1983
2
Hisor
Hisor tizmasi tog‘  ekotizimlari
80986
1959
3
Zomin
Turkiston tizmasi tog‘  ekotizim­
lari
21735
1975
4
Zarafshon
Zarafshon daryosi  o'rta oqimi 
to‘qay ekotizimlari
2352
1971
5
Qizílqum
Amudaryo o‘rta oqimi va qo‘shni 
sahrolar to‘qay ekotizimlari
10311
1975
6
Nurota
Nurota tizmasi  tog‘  ekotizimlari
26895
1971
7
Surxon
Qo‘hitang tog‘  tizmasi ekotizim­
lari  va Amudaryo  o‘rta oqimi 
to'qay ekotizimlari
26895
1975
8
Kitob
Noyob geologik kon
3938
1987
9
Chotqol 
davlat bio­
sfera qo‘riq- 
xonalari
Chotqol tog‘  tizimi ekotizimlari
35724
1947
1
Uyum- 
Chotqol 
davlat milliy 
bog‘i
G ‘arbiy Tyonshon  ekotizimlari
574590
1990
2
Xalq bog'i 
(Zomin)
Turkiston tizmasi  ekotizimlari
24110
1977
D&vSat tabiat yodgorliklari
1
Yozyovon
sahrosi
Noyob tabiat yodgorliklari
1000
1991
2
Mingbuloq 
tumam tabi­
at yodgorligi
O'simlik va hayvonot  dunyosi
1000
1991
209

---

3
Chust  turna ­
rá tablat 
yodgorllgi
0
‘simlik va hayvonot dunyosi
j 
96
1990
Alohida tabiiy obyektlar va komplekslarni  saqSash, 
ko‘paytirish va tiklash achnn liududiar
Buyurtmaxoisalar
1503206
1
Oqtog‘
Noyob va yo‘qolib borayotgan 
hayvon va o'simliklar
15400
1997
2
Dengizko‘1
Hayvonot va  o'simiiklar olami
50000
1990
3
Qamobcho‘1 Hayvonot va o'simliklar olami
40000
1992
4
Qoraqir
Hayvonot va o'simliklar olami
30000
1992
5
Qo'shrabod
Hayvonot va o'simliklar olami
16300
1992
6
Muborak
Noyob va yo‘qolib borayotgan 
hayvon va o'simliMar
264469
1997
7
Sarmish
Hayvonot va o'simlíklar olami
5000
1997
8
Sayg'oclii
Yowoyi  hayvonlar
1000000
1997
9
SecbanJco‘1
Baliqlar
7037
1998
10
Sudoche
Yowoyi  hayvonlar
50000
1991
11
Xubara
Tuvaloq va uning yashash joylari
25000
1998
Tabiiy parvarisJtxonalar
7122
1
«Jayron»
ekomarkazi
Jayron,  qulon,  Prejevalsk otlari
7122
1976
2
Baliq
xo‘jaligi
hududlari
Suv  havzalaridagi  antrapogen 
tizimlar
Muhoíaza
etiladigan
landshaftlar
Alohida tabiiy ekotizimlar
1004005
Kurort
tabiaíi
hududlari
Antropogen ekotizimlar
338
Rekreatsiya
hududlari
Antropogen va tabiiy ekotizimlar
70
Davlat bio­
sfera rezer- 
vatorlari
Tabiat ekotizimlari
35724
210

---

Mamlakatimizda  turizm  ta ’liminmg  5  yo‘nalishi  uchun 
5  ta  mukammai  o'quv  qo‘Ilanma!arni  tayyorlagan  taniqli 
olim  N.To'xliyev  va  T.Abdullayevalar  ekologik  turizmni 
rivojlantixishdagi  muammolarga  Markaziy  Oslyo  davlatlari 
chegaralarida  qaraydi74:
Davlatning  ekoturizmni  rivojlantirish  dasturi  ishlab 
chiqilmaganligi. 
Shuning 
uchun 
viloyatlar 
va 
hududlar 
ekoturizmini  rivojlantirishda  davlatnmg  moliyaviy  quwatlashi 
juda  kam miqdorlarda;
•  Ekoturizm obyektlari va ekotoristik tashriilar haqlda statistik 
hisobotlar yuritilmaydi;
•  Ekoturizmni  tashkil  qffish  usuliari  va  ekologik  turizmni 
tashkiJ  qilishning  ijtimoiy,  iqtisodiy  va  tashkiliy  mexanizmlari 
ishlab  chiqllmagan;  •
Ekoturizmni 
rivojlantirishda 
tegishli 
idoralar 
va 
korxonalaming  bir-biri  bilan  bog'lanmaganJigi,  shuningdek, 
ekoturizm  infratuziSmalari  boshqamvining tashkil  qilinmaganligi;
•  Ekoturizm xizmatlarinmg xalqaro  darajaiarda emasligi;
• 
Ekoturizmda  moddiy-texnika  zaxiralarining  rivojlan- 
maganligi;
•  Aiohida  muhofaza  qilinadigan  hududlaming  ekoturizm 
marshrutiarmi  rivojlaxitirishga  moliyaviy  kuchsizligi,  ekoturizm 
mutaxassislarining yo‘qligi;
•  Ekoturistik obyektlarga  transport vositalari  bilan borishning 
chegaraianganligi va asosiy magistrallardan  uzoqiigi;
•  Ekoturizmda  o'zaro  aloqalarning  va  xalqaro  itajribalar 
almashishning yo'qligi.
74 
Тухлиев  H.,  Абдуллаева  Т.  Экологический  туризм;  сущность,  тен­
денции  и  стратегия  развития.  Ташкент:  Узбекистан  миялий  энциклопе- 
дияси,  2009.  С.  415.
211

---

17.2.  Ekoturranni rivojlantirishdagi  muaiomolanimg yechimlari
O'zbekisíonda  muhofaza  qilinadigan  íabiiy  hududlarda 
ekoturizmning  rivojlanishini  ta ’minlaydigan  asosiy  chora  va 
tadbirlar  «Ekoturizm  Konsepsiy&sida»  rnukamma!  holatda 
berilgan.  Ekoturizmning  dunyoda  tutgan  o ‘mi,  mavqei  hamda 
O'zbekistondagi  salohiyati  va  uníng  rivojlanishini  e’tiborga 
oigan  hoida  «Ekologiya  va  atrof-muhitni  muhofaza  qilish 
Davlat  qo‘mitasi»  Vatanimizning  muhofaza  qilinadigan  tabiiy 
hududlarida 
ekoturizmning 
rivojlanishini 
ta ’minlaydigan 
quyidagi  asosiy  chora va tadbirlar  ishíab  chiqdi75:
1. Respublikamizda ekoturizm sohasida xizmat qiluvchi, jahon 
talablariga javob beraoladigan yuqori  malakali  mutaxassislaming 
yetishmasligini  hisobga  oigan  holda,  yosh  mutaxassislarni 
ekoturizm  rivojlangan  mamlakatlarga  (AQSH,  Yaponiya, 
Kanada,  Fransiya,  Germaniya)  malakalarini  oshirísh  uchun 
o'qishga,  ishga yuborish  lozim.
2.  Jahon  andozalari  va  talablaiiga  rnos  keladigan  ilmiy  va 
iqtisodiy  asoslangan  katta-kichik,  qisqa  va  uzoq  muddatga 
m o‘ljaUangan  loyihalar  va  biznes  rejalar  ishlab  chiqib  amalga 
oshirish  lozim  (imtiyozli kredit asosida).
3.  O'zbekistonda  ekoturizmning  jahon  talablariga  javob 
beraoladigan  moddiy-texnik,  axborot  tahliliy  bazasíni  yaratish, 
xizmat ko‘nsatish va servís sohasini  rivojlantirish zarur.
4.  Vatanimizning  tarixiy  yodgoríiklari,  go‘zal  va  betakror 
tabiati,  landshafti,  nabotot va hayvonot dunyosi haqida bukletlar, 
turistik  atlas  va  xaritalar  yordamida  dunyo  ekoturizm  bozorida 
targ‘ibot  ishlarini amalga oshirish  lozim.
5.  Baday-to'qay  va  «Jayronxona»  ekomarkaziga  qo'shni 
hududlarda Markaziy Osiyoda qirilib  ketishi xavflí bo‘lgan  noyob
75 
0 ‘zbekistonda  ekologik  turizmni  nvojlantirish  Konsepsiyasi,  «Ekologik 
xabarnomasi», j.  № 
6
,  2007,  Toshkent.  8—14-bb.
212

---

hayvonlami  saqlash  va  ko‘paytirish  uchun  miiliy  boglar  tashkil 
qüish  lo/im.
6.  0 ‘zbekiston  viloyatlari  bo‘yicha  yangi  ekoíuristik  dasturlar, 
yo‘nalishlar va xaritalar tuzish kerak.
7.  Ekoturizm  sohasi  bilan  bog‘liq  tashkilotlarga  ko‘proq 
huquqlar,  imtiyózli  kreditiar  berish,  “ Ekologiya  Va  atrof- 
muhitni  muhofaza  qilish  davlat  qo‘miíasi”  tomonidan 
ishlab  chiqilgan  «Tabiatni  muhofaza  qilish  to £g‘risida»gi 
qonunga  ekotxxristlarga  nisbatan  huquqiy  nazorat  ishlarini 
yengillashíirish  bo‘yicha  ayrim  qonun  hujjatlariga  o ‘zgartirish 
va  qo‘shimcha!ar  kiritish  lozim.
Vatanimiz  ekoíurizminmg  taraqqiyot  salohiyati  nihoyatda 
katta  va  uni  jadal  sur’atiar  biian  rivojlantirish  uchun  barcha 
imkoniyatlar  mavjud.  Faqat  bu  salohiyat  va  imkoniyatlardan 
jahonda  ekoturizmi  taraqqiy  etgan  mamlakatíar  tajribasiga 
tayangan  holda  oqilona  foydalanish  hamda  ilmiy  asosda 
xatolarsiz  amaiga  oshirish  lozim.  Qayd  qilingan  muammolar 
ham  mamlakatimizda  turizmni  va  ekoturizmni  rivojiaíitirishga 
kirishganimizdan  keyingina  aniqlanmoqda.
0 ‘z  rivojlanishini  boshlagan  har  qanday  soha  taraqqiyotiga, 
istiqboliga bosqichma-bosqich yetib boradi.  Birinchi navbaída ana 
shu bosqichlardagi muammolaming bajarilish darajalari va ketma- 
ketligini  aniqlasb  talab  qilinadi.  Ikkinchidan,  muammolaming 
yechimini  topishda  albatta  mukammal  tajriba  va  mukammal 
tadqiqot  natijalariga  asoslanish  lozim.  ikkinchidan,  ekologik 
tuxizm  faoiiyati  tabiat  muhofazasi  bilan  bogliq  boiganJigidan 
ekoturizmni  tashkil  qilishdagi  ñmiy-amaliy  tadqiqotlar  o ‘ta 
darajadagi  diqqat-e’tiborni talab  qiladi.
Tayanch  so‘z  va  iboralar:  ekologik  muammo,  xalqaro 
darajalar,  ilmiy ekspeditsiya, zaxira, ekologik cheklov, biznes reja, 
antropogen,  landshaft
213

---