0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

10.3. Elektr tarmoqlarida xavfsizlik texnikasi
Elektr tokining odam organizmiga ta’siri har xil shikast-lanishlarga sabab bo‘lishi mumkin. Asosiy shikastlanish bu kuyish, zarba berish va odamlarning ichki a'zolariga ta’siri. Odam badanidan 1A dan katta miqdorda tok o‘tganda 0‘tadigan tokning kvadratiga proporsional miqdorda undan issiqlik ajralib chiqadi va bu issiqlik odamga zarar yetkazadi, ya’ni kuyadi.
Odamga bir necha yuz milliamper tok ta'sir qilganda zarba berish yuz beradi. Bunda tok quwati kichik bo‘lgani tufayli kuyish yoki asab a’zolarining shikastlanishi yuz ber-maydi. Tok odamning asab sistemasi va muskullariga yoqim-siz ta'sir ko'rsatsa, jiddiy shikastlanish yuz bermaydi. Elektr toki ichki a'zolarga kuchliroq ta'sir ko‘rsatishi natijasida yurakning muskullari shikastlanib, odamning hayoti xavf os-tida qoladi, hatto halok bolishi ham mumkin. Odam badani-dan 0,025—0,1 A tok o‘tsa hayoti xavf ostida qoladi, agar tok miqdori 0,1 A dan oshsa, kishi halok bo'lishi mumkin. Shun-day qilib elektr toki ta'sirining eng xavflisi bu kishi ichki a'zolarining shikastlanishidir.
Elektr tarmoqlari va uskunalarida xizmat qiladigan shaxslarni elektr tokidan himoya qilish maqsadida xavfsizlik texnikasi ishlab chiqilgan. Elektr shikastlanishlarning oldini olish maqsadida rezina qo‘lqoplar, etiklar, gilamchalar, izolatsiyalovchi shtangalar va shunga o ‘xshash boshqa
121

www.ziyouz.com kutubxonasi

/q .t —/ od

Uf R