0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

Sinusoidal funksiyalarning faza siljishi. Ikki, bir chas-totali sinusoidal funksiyalarning boshlangich burchagi har xil boisa, bu funksiyalarning boshlangich fazalari bir-biriga nisbatan siljigan boiadi, ulaming ayirmasi fazalar siljishi deyiladi (3.2- rasm). Fazalar siljishi miqdor jihatdan funksiya-lar boshlangich fazalarining ayirmasi bilan aniqlanadi.
23

www.ziyouz.com kutubxonasi

Masalan, agar

h = 7max • sin (co • r + cp ,), /2 = /max2 ■sin (© ■/ -
bo‘lsa, fazalar siljishi quyidagicha aniqlanadi:
V = (p,_ cp2-
Fazalar siljishi ikki yoki ikkidan ko‘p sinusoidal funk-siyalar fazalarining o‘zaro siljishini xarakterlaydi.
0 ‘zgaruvchan tokning oniy qiymatini (kuchlanish, EYK va hokazolarni) odatdagi elektr o‘lchash asboblari (amper-metr, voltmetr) yordamida oMchab boMmaydi, chunki o‘zga-ruvchan tokning qiymati sekundiga 100 marotaba, ya'ni 50 Hz chastota bilan o‘zgarib (tebranib) turadi. Shuning uchun hisoblashlarda o‘zgaruvchan toklar nazariyasida uning haqiqiy yoki ta’sir etuvchi qiymati kiritilgan. 0 ‘zgaruvchan tokning haqiqiy qiymati o‘zgarmas va o‘zgaruvchan toklar qarshiliklari bir xil boMganda maMum bir vaqtda ajralib chi-qadigan issiqlik miqdorini tenglashtirish orqali aniqlanadi.

• 
  o‘zgarmas tok o‘tganda, R qarshilikda t vaqt davomida aj-ralib chiqqan issiqlik miqdori:
  

Q = I 2 Rt.
Agar o‘zgaruvchan tok / = /max sin co t, R qarshilikdan t vaqt ichida o‘tsa, ajralib chiqqan issiqlik miqdori quyidagicha ifodalanadi:
dQ = / 2 Rdt.
Agar bu ikki ifodani t= T sharti bilan tenglashtirib olsak, o'zgaruvchan tokning haqiqiy qiymatini topamiz:
/2 =] ^ Tisin 2 t d t = ^ ™ .

T o 2
Bundan: / = .

v/2
Boshqa sinusoidal funksiyalar uchun:

ir _