Ў збекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент фармацевтика институти

Dorivor vositalarning antimikrob ta'sirini aniqlash
Antibiotiklar, sulfanilamidlar, xinoksalin, 8-oksixinolin, naftiridin, nitrofuran hosilalari va boshqalar kuchli antimikrob ta'siri quvvatiga ega bo’lgan dorilar hisoblanadi. Bundan tashqari mikroorganimzlarning ko’payishi va o’sishiga kuchli ta'sir eta oladigan bir qancha dorilar va konservantlar ham bor: kislotalar, ishqorlar, galoidlar, oksidlovchilar, og’ir metall tuzlari, bo’yoqlar, detergentlar, degtlar, mumlar, tarkibida oltingugurt, fitontsid va boshqa moddalar bo’lgan preparatlar shular jumlasiga kiradi.
Tekshirilayotgan yoki sinab ko’rilayotgan preparatning antimikroblik xususiyatini hisobga olmaslik oqibatida noto’g’ri xulosalar kelib chiqishining oldini olish maqsadida, o’sha preparatning mikroorganizmlar bilan zararlanishini o’rganishga kirishishdan avval uning mikroblarga aktiv ta'sir ko’rsata olish xususiyatini aniqlash lozim. Buning unun sinab ko’ri-layotgan preparatni tekshirish davomida qo’llaniladigan barcha muhitlarda ekib, har xil mikroblarga ta'sirini o’rganish kerak. Petri kosachalaridagi muhitlarga tekshirib ko’riladigan mikroorganizmlarni ekib, keyin unga sinab ko’rilayotgan preparat qo’shiladi. Kosachadagi test-kultura ekmasining o’sishi sekinlashsa preparat antimikrob ta'sir eta olish hususiyatiga ega deb hulosa chiqarish mumkin.


Dori vositalarining antimikrob ta'sirini bartaraf etish usullari

Dori vositalarining antimikrob ta'sirini bartaraf etish uchun xar xil usullardan foydalaniladi:

-Preparatlarning antimikrob ta'sirini neytrallashtiruvchi, lekin mikroorganizmlarning o’sishiga ziyon yetkazmaydigan maxsus inaktivatorlarni qo’shish;
-Suyultiruvchi moddani ko’proq qo’shib, preparatni imkoni boricha ko’proq suyultirish (bufer eritmasi yoki ozuqa muqiti).
- Ozuqa muhitiga nospetsifik inaktivatorlarni (tvin-80, letsitin va boshq.) qo’shish.
- Agar bu usullar samara bermasa, unda preparatlar membrana filtri orqali filtrlanadi
Ayrim antibiotiklarning inaktivatsiyasi

Penitsillinlar va sefalosporinlarni inaktivlash uchun o’rganilayotgan material namunasi suyultirish yoki suspenzirlash uchun ishlatiladigan bufer eritmasi yoki o’sha mahsulot ekiladigan ozuqa muhitdan foydalaniladi. Buning uchun aseptik sharoitda penitsillinga mo’ljallangan 1 ml ozuqa muhitida 1000 TB miqdorida, sefalosporinga mo’ljallangan ozuqa muhitining 1 ml eritmasiga esa 50000-100000 TB miqdorida penitsillinaza qo’shiladi. Penitsillinazani ozuqa muhitiga kiritishdan avval uni yaxshilab eritib, 50°C gacha sovutish kerak. Tetratsiklinni inaktivlash uchun o’rganilayotgan material namunasini ekishga mo’ljallangan ozuqa muhitiga uni tayyorlash chog’ida 10% li magniy sulfat MgS04 qo’shiladi. Sulfanilamid preparatlarni bufer eritmasi yoki ozuqa muhitida inaktivlash uchun ularni tayyorlash jarayonida 1 m muhitga 0,5 g miqdorda paraaminobenzoy kislotasidan qo’shish kerak. Yengil dori vositalar tarkibida mavjud bo’lgan konservantlarni bufer eritmasi yoki ozuqa muhitida inaktivlash uchun ularni hozirlash paytida nospetsifik inaktivatorlardan, ya'ni 3% li tvin-80, yoki 0,2% li letsitindan foydalanish zarur. Mobodo o’rganilayotgan preparat tarkibida kimyoviy tuzilishi har xil bo’lgan ikkidan ortiq konservayt mavjudligi aniqlansa, u holda 0,3% letsitin, 3% tvin-80, 0,1% gistidin va 0,5% tiosulfat natriydan iborat maxsus aralashmadan foydalaniladi.