|
Viruslarni ko’paytirishda laboratoriya hayvonlaridan foydalanish. Amalda ko’pincha turli xil zotsiz laboratoriya hayvonlaridan (voyaga yetgan, emadigon sichqon bolalari, quyon, maymun, dengiz cho’chqachalari va bosh) foydalaniladi. Hayvonlarning ma’lum turdagi viruslarga beriluvchanligi va ularning yoshi viruslarning ko’payish qobiliyati tajribada xisobga olinadi. Ko’pincha yangi tug’ilgan hayvonlargina u yoki bu virusga (masalan, emadigan sichqon bolalari — Koksaki virusiga, sichqon, quyon- qutirish virusiga, oqsim (yashur) virusi- dengiz cho’chqachasi va gripp virusi–sichqon va og’maxon) sezgir bo’ladi.
Bu usulning afzalliklari va kamchiliklari mavjud. Afzalligi shuki, bunda kultura yoki tovuq embrionida yaxshi reproduksiya qilinmaydigan viruslarni ajratib olish mumkin bo’ladi. Bu usulning kamchiligi esa, tajriba qilinayotgan hayvon organizmidagi mikroorganizmlarning begona virus va mikoplazmalar bilan aralashib ketishidadir.Bundan tashqari ekonomik etikaviy jihatlari, shuningdek, virusning “sof” liniyasini olish uchun keyinchalik hujayra kulturasiga hayvondan olingan material yuqtiriladi, bu esa tekshirish muddatini cho’zib yuboradi.
Virus saqlovchi materiallarni laboratoriya hayvonlarga yuqtirishni turli (teri ostiga, teri ichiga. muskul ichiga, qorin pardasiga, subdural va bosh.) usullari qo’llaniladi.
Viruslarning laboratoriya hayvonlar organizimida reproduksiya bo’lganligini kasallikni ko’zga tashlanadigon klinik rivojlanishi, organ va to’qimalarning patomorfologik o’zgarishi, organlardan olingan suspenziyalarda virus borligini gemagglyutinasiya (GAR), neytralizasiya (NR) reaksiyalari orqali (agar virus o’z tarkibida gemagglyutinin fermenti tutsa) aniqlash mumkin.
Metodik ko’rsatmalar
Viruslarni morozov usulida bo’yash.
Viruslarni Morozov usuli bilan bo’yash uchun uchta reaktiv tayyorlanadi:
1) 1 ml muzli sirka kislotasiga 40% li 2 ml formalin eritmasi qo’shiladi va distirlangan suv bilan uning hajmi 100 ml ga yetkaziladi;
2) 1 ml karbol kislotasiga 5 g tanin qo’shiladi va distirlangan suv bilan uning hajmi 100 ml ga yetkaziladi;
3) 5 ml kumush nitrati eritmasiga ammiak eritmasi biroz quyqa hosil bo’lgunga qadar tomchilab tomiziladi.
Bo’yash usuli: 1) tayyorlangan surtma — 1-eritma bilan 1 min davomida fiksasiyalanadi, so’ng reaktiv to’kiladi va surtma suv bilan yuviladi;
2) u 2-eritma bilan 1—2 min davomida to bug’ paydo bo’lguncha qizdiriladi, so’ngra suv bilan yuviladi;
3) 3-eritma .bilan surtma to’q jigar rang hosil bo’lgunga qadar qizdiriladi, so’ng suv bilan yuvib, quritiladi va mikroskop ostida ko’riladi. Bunda virus elementar tanachalari qora rangga bo’yaladi.Morozov usulida bo’yalganda ospa vaksina virusni o’lchami 0.2 mkm bo’lib kokksimon ko’rinishda bo’ladi. Viruslarning SPT ni o’rganish. Probirkadagi hujayra kulturasini tekshirish uchun mikroskopning buyum stolchasiga probirka shunday qo’yiladiki, undagi bir qavatli hujayra qatlami yuqoriga qaragan holda bo’lishi kerak. Bir qavatli hujayra yopishgan joyi probirkaning qarama-qarshi tomonidan qalam bilan belgilab qo’yiladi.
Materialni yuqtirishdan oldin tuxumning havoli kamera ustidagi po’stlog’i 70º li spirt bilan tozalanadi, alangada qizdiriladi, 2% li yod eritmasi surtiladi, ikkinchi marta spirt bilan artiladi va qizdiriladi.
Allantois bo’shlig’iga yuqtirish uchun havoli kamera ( ovoskopda tuxumga yorug’lik tushirilganda uning chegarasi oldindan kalam bilan chizib qo’yiladi) ustidagi tuxum po’chog’i qaychi, skalpel yoki maxsus asbob yordamida extiyotlik bilan teshiladi. Shpris bilan 0,1—0,2 ml virusli material ( antibiotik qo’shilib ishlov berilgan) havo kamerasi chegarasidan 2 — 3 mm chuqurlikka yuboriladi. Tuxum po’chog’idagi teshikka eritilgan parafin quyiladi.
Zararlangan embrion virus juda ko’paygan vaqtda, ya’ni 48—72 soat 37 ºC da termostatda saqlangandan so’ng ochiladi. Tuxum spirt bilan artiladi va unga 2% li yod eritmasi surtiladi. So’ngra qaychi bilan havo kamera atrofi bo’ylab chizilgan belgidan biroz yuqoriroqdan tuxum po’chog’i kesiladi. Bunda tuxum po’chog’i bo’shliqqa tushmasligi uchun, qiyshaytirilgan holda ushlanadi (37-rasm). Po’choq olinib, asta-sekin uning pardasi ham olinadi va xorion-allantois pardasining virus yuqtirilgan joyida gemorragik, oqimtir shikastlanish o’choqlarining bor-yo’qligi qayd qilinadi. So’ngra paster pipetkasi bilan xorion-allantois pardasining qon tomiri kam bo’lgan joyidan teshiladi va allantois suyuqligi so’rib olinadi. Keyin xorion-allantois pardasi ajratib olinib, ikki marta natriy xloridning izotonik eritmasi bilan yuviladi, Petri kosachasiga o’rnatiladi va qora fonda, maxsus (spesifik) zararlanish borligi aniqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
