Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

20.
1
-жадва
:1
Бинонинг ташқи деворини қуришда ашёлар сарфи
т/р
Ўзини кўтарадиган деворбоп 
панеллар турлари
Зичлиги,
кг/м3
Деворнинг 
қалинлиги, см
1 м2 деворнинг 
оғирлиги. кг
1.
Керамзит бетонли
1100
30
360
2.
Аглопорит бетонли
900
26
260
3.
Тошқол бетонли
1300
35
480
Енгил темир-бетон конструкциялар кенг миқёсда иш латили- 
ши натижасида, бинонинг оғирлиги 25—35 %гача, цемент ва пўлат 
харажати 10 %га камаяди. Бино деворларини зичлиги 600—900 кг/м 3 
га тенг бўлган енгил бетонлар билан қурганда бетон харажати 25 %гача 
камайиши мумкин. Бино қуришда ишлатиладиган бетон мустаҳ- 
камлиги ош ирилса ашёлар харажати кўрсаткичи кескин камаяди. 
Масалан, бетон конструкцияларининг мустаҳкамлиги 60—80 М Па 
га кўтарилса, уларнинг кесими кичраяди, ҳажми камаяди. М арка­
си 400 га тенг бўлган темир-бетон конструкциялар ишлатилганида
8—10 % бетон қориш маси, 6—12 % пўлат тежалади. Агар темир- 
бетон конструкцияларини юқори мустаҳкам пўлат арматуралар 
билан олдиндан таранглаб иш ланса 40 %га яқин пўлатни тежаш 
мумкин. Ю қори мустаҳкам пўлат арматураларни барча бетон кон-
496

---

струкцияларга ишлатилса, 9 дан 26 %гача темир маҳсулотлари те- 
жалади. Темир-бетон устунларни ҳозирги вақтда ишлатилаётган 
технология ўрнига марказдан қочирма ускуналарда тайёрланса, ҳар
1 м3 устундан 150 кг цементни иқгисод қилиш мумкин. Қурилиш 
конструкциялари ичида энг самаралиси юпқа ва фазовий армоце- 
мент конструкциялардир. Уларнинг курилишда кенг миқёсда қўлла- 
ниш и бетонни 25—30 %, темирни 15 %гача тежаш им конини бе­
ради.
Асосий қурилиш ашёларининг таннархини камайтириш йўллари
Курилиш аш ёларининг таннархини асосан ишлатиладиган хом 
ашё, транспорт ва ёқилғи харажатлари ташкил этади. Республика­
мизда курилиш аш ёларини ишлаб чиқариш учун биргина ёқилғи- 
дан \а р йили бир неча млн тонна сарфланади. 20.2-жадвалда те- 
мирдан бошқа курилиш ашёлари ишлаб чиқариш га сарфланади­
ган ёқилғи микдори (шартли ўлчам бирлигида) ёритилган.