Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

роп ашёларни олишда ҳамда шишатекстолит буюмларини ишлаб 
чиқаришда ишлатилади.
Тўлдиргичларнинг полимер буюмларидаги миқдори ҳар хил
464

---

бўлади. Жумладан, пластмасса буюмларида боғловчи сифатида 
ишлатиладиган смола миқдори ҳаммаси бўлиб 8— 12 %ни ташкил 
этса, ундаги тўлдиргич ёғоч пайраҳа эса ўрта ҳисобда 90 %ни таш­
кил этади. Газлама ёки юпқа тахтасимон тўлдиргичлар ишлатила­
диган пластмассаларда боғловчи смола миқдори 15—60 % бўлса, 
тўлдиргич 85—40 % бўлади. Полиэтилен, полистирол, органик 
шишали полимер буюмларда тўлдиргич умуман бўлмайди.
Пластификаторлар 
пластмасса буюмларнинг ишлатилиши жа­
раёнида эгилувчанлигини оширишда, уни ишлашдаги технологияни 
осонлаштиришда ишлатилади. Аксарият пластификаторлар ёйси- 
мон бўлиб, полимер бўтқани тайёрлашда қўшилади. Бунда пласти­
фикатор молекулалари полимер молекула занжирлари орасига ки- 
риб жойлашади ва уларнинг ўзаро боғланиш кучини камайтириб 
эластиклигини оширади. Пластификаторларнинг камчилиги шун- 
даки улар пластмасса буюмларнинг ҳароратга чидамлилигини ка­
майтиради ва аста-секин буғланиб кетади. Бу эса пластмассанинг 
мўртлигини оширади. Бунинг учун эриш ҳарорати 250°С дан кам 
бўлмаган пластификаторлар қуёш нури ва сувга чидамли ҳамда 
намни ўзига олмайдиган бўлиши керак. Масалан, ёғсимон хусусият- 
га эга бўлган дибутилфталат, диоктилфталат шулар жумласидандир.
Қотирувчилар 
— бир қатор полимер смолаларнинг қотишини 
тезлатиб, эримайдиган қаттиқҳолатга келтирувчи моддалардир. Ис- 
сиқ ёки совуқ ҳолатда қотириш хусусиятига эга бўлган моддаларга — 
кислота ангидрид, пероксид, спирт ва аминларни киритиш мумкин.