Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

гини оширишдир. Бундай мақсадга эришиш мумкин, аммо уни
430

---

ҳар хил кучлар таъсирида деформациясини камайтириш янада 
муҳим ва мураккаб вазифадир.
Асфальт-бетон таркиби буюртмачининг техник топшириғига 
асосан ҳисобланади. Топширикда асфальт-бетоннинг хили, нима 
мақсадда ва қандай оғирликдаги юк машиналари ўтишига мўлжал- 
ланганлиги, уларнинг сони ҳамда ишлатиладиган минерал тўлдир- 
гичлар ва боғловчилар тўғрисида батафсил маълумот ёритилган 
бўлиши керак. Асфальт-бетон таркиби лойиҳасини тузишда қуйи- 
даги тартибга амал қилинади: бирламчи ашёларни танлаш ва си ­
наш; майда, йирик ва минерал кукуни тўлдиргичларнинг ўлчам- 
ларига кўра ўзаро ғовакларни тўлғизадиган, зичликни тўла таъ- 
минлайдиган ҳолда танлаш ва уларни боғлаб турувчи битумнинг 
энг муқобил микдорини аникдаш; ҳисобланган таркибнинг тўғри- 
лигини тасдик^аш учун тайёрланган намуналарни синаш. Имкон 
борича асфальт-бетон учун асосан маҳаллий ашёларни қўллашга 
эътибор қилиш зарур. Барча синов ишлари Узбекистан давлат стан­
дартлари, қурилиш меъёрлари ва қоидаларига асосан бажарилиши 
лозим. Асфальт-бетон таркибини ҳисоблашда фаоллаштирилган ми­
нерал кукуни ишлатилса, битум сарфи 
0 , 5 — 1,0 
% (оғирлигига кўра) 
га камайтирилади. Цилиндрсимон намуналарни сиқилишга сина- 
ганда ҳарорати 
2 0 —60°С 
бўлиши керак.
Агар асфальт-бетон қоришмада минерал кукунининг микдори 
жуда кам бўлса, 
Ккт=
0, 7 
дан кичик бўлади. Асфальт-бетон қориш- 
масининг таркибини ҳисоблашда 
/Гкич= 0 , 9
га тенг бўлганда унга