Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

0 
0,2 0,4 0,6 0,8 
1
Иссиқлик ўтказувчашик 
коэффициенти, ккал/м соат град.
2.5-расм. Ашёларнинг иссиқлик ўтказувчанлик 
коэффициенти билан ўртача зичлиги ора­
сидаги боғланиш.
ги шунча кичик бўлади. Бинобарин, ғоваклар ҳаво билан тўлганда 
унинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти камаяди. Зичлик би­
лан 
X
орасидаги боғланишни 2.5-расмда келтирилган эфи чизикдан 
кўриш мумкин. Бу расмда ашёларнинг тузилиши ҳисобга олинмаган. 
Масалан, тузилиши толали ашёларда иссик^ик оқимининг тола бўйлаб 
юриши тез бўлиб, кўндалангига эса секиндир. Шунингдек, қарағай 
ёғочининг толаси бўйлаб иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти 0,30 
бўлса, кўндаланг кесими бўйлаб эса тахминан 0,15 га тенг. Ўзаро ту­
таш бўлмаган ёки майда ғовакли ашёларнинг иссиқлик ўтказувчан- 
лик коэффициенти йирик ва ўзаро туташ ғовакли ашёларникига 
Кара­
ганда кичик бўлади.
Зичлиги бир хил, аммо тузилиши ҳар хил бўлган, майда ва ҳар 
томони берк ғовакли қурилиш ашёларининг иссиқлик ўтказувчан- 
лик коэффициенти икки томони очиқ ёки йирик ғовакли ашёлар­
никига қараганда кичик бўлади. Ўзаро туташ бўлмаган майда ғовак- 
лардан ўтаётган иссиқлик оқими ғовак деворчаларига урилиб ун­
даги ҳавони иситади. Кейинчалик унинг яна деворчаларга урили- 
ши натижасида, иссиқ оқимнинг йўналиш тезлиги кескин камая­
ди. Йирик ғовакларда эса, ҳавонинг ўзи иссиқлик оқимига қўши- 
либ икки томони очиқ найчалар орқали йўналиш тезлигини оши- 
ради. Демак, бундай ашёнинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффици­
енти катта бўлади. Қурилиш ашёлари иссиқлик ўтказувчанлик ко- 
эффициентига кўра қуйидаги гуруҳларга бўлинади: А 
—X
=0,08 гача; 
Б — 
X
= 0 ,8 —0,12; В — 
X
= 0,12—0,2 ва Г — 
X
= 0 ,2 —0,24. Иссиқлик- 
ни сақловчи конструкциялар ва конструкцияларбоп ашёлар учун 
» 0 ,2 1 В т/(м °С ).
32

---

Ташқи дейорларни қу- 
ришда, томбоп ва қават- 
лараро плиталарни тай- 
ёрлашда, иссиқ қувурлар- 
ни муҳофаза қилишда иш- 
латиладиган ашёлар ил­
мий асосда танланса, рес- 
публикамиз коммунал хў- 
жалиги соҳасида энг қим- 
матли энергия манбаини 
тежаган бўламиз. Ашёнинг 
ғоваклари сувга тўлиши 
билан унинг иссик^тик ўт- 
казувчанлиги ортади. Чунки ҳавоникига нисбатан 25 марта кўп. Баъзи 
қурилиш ашёларининг иссикутик ўтказувчанлигига намликнинг 
таъсири 2.6-расмда кўрсатилган.
Ашёнинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициентини аниқлаш- 
да у ишлатиладиган муҳитига қараб турғун намлик ҳолатига келти- 
рилади ва 40—60°С ҳароратда тажрибахонада аник^анади. Баъзи 
қурилиш ашёларининг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти 2.3- 
жадвалда келтирилган.