Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

Бўёқбоп елимлар. 
Бўёқ таркибларни тайёрлашда боғловчи си­
фатида ҳайвонот, ўсимлик ва полимер елимлар кўп ишлатилади. 
Бўяладиган юзани грунтлашда, деворларни шпаклёвкалашда, бўёқ 
таркибларни тезроқ қотириш мақсадида елимли эритмалардан 
фойдаланилади. Улар ҳайвонот елими, суяк, казеин ва гўшт парда- 
дан ишланган турларга бўлинади.
Суяк елими 
тозаланган ва ёғи ажратиб олинган ҳайвон суякла- 
рини қайта ишлаб олинади. У тўрт хил кўринишда: қаттиқ плитка 
шаклида, йирик донали қилиб туйилган, кукун қилиб туйилган ва 
галлерит деб аталувчи бўтқасимон кўринишда тайёрланади. Шуни 
эсда тутиш керакки, елим чириши мумкин, шу сабабли уни куруқ 
жойда сақлаш лозим. Елим эритмаси, айниқса, тез чирийди. Бун­
дай елимдан фойдаланиб тайёрланган бўёқ ички юзаларга суртил- 
са, хонада бадбўй ҳид узоқ вақт сақланиб қолади.
Казеин елими 
куруқ казеин кукунининг ишқор ва минерал туз­
лар билан аралашмасидан иборат. Казеин-сут таркибида 4 % мик,- 
дорида оқсил моддалар бор. Сутни ачитилганда ундан сузмасимон 
куйқа тарзда казеин ажралиб чиқади. Творогда 20 %га яқин тоза- 
ланмаган хом казеин бўлади. Техника казеини ёғли сутдан тайёрла­
нади. Бунинг учун сут ачитилади. Ажратиб олинган казеин ювилади 
ва куритилади. Натижада, хира сариқ рангли қатгиқ казеин ке- 
сакчалар олинади, кейин улар манний ёрмаси йириклигида туйилади.
Казеин совуқ сувда ҳам, иссиқ сувда ҳам эримайди. Уни эри­
тиш учун сувга сода, поташ, новшадил спирт каби ишқорларнинг 
биридан тахминан 5 % қўшилади. Шунда казеин эриб кетади ва 
бир соатдан кейин ундан пишиқ елим ҳосил бўлади. Бундай елим- 
ни оҳакка аралаштирганда ювилмайдиган бўёқ ҳосил бўлади. Казе­
484

---