Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

аниқлайдиган 
конус:
/ — қўзгалувчан стерж ен; 
2—
ко­
н у сн и н г қориш мага ботиш м ик­
дорини кўрсатувчи чи зғи ч; 
J — ш татив; 
4 —
к о н у с; 5— қориш - 
ма соли нган к ес и к конус.
306

---

Конуснинг ботиш чуқурлиги қоришманинг ишлатилишига қараб 
қуйидагича қабул қилинади: деворбоп панел ва блокларни мон­
таж қилишда уларнинг чокларини тўлғизиш учун 5—7 см; йирик 
блоклар, ичи бўш ғишт ёки бошқа буюмларни тайёрлашда 7—8 см; 
харсангтошларни теришда 4 —6 см; тошларни титратиш усули би­
лан қоришмага ботирилганда 1—3 см.
Қоришманинг ёйилувчанлиги, асосан, ундаги сув миқдорига 
ва тўлдиргичнинг сув шимувчанлигига боғлиқ. Қоришма жойлан­
ган асос ғовак ёки қуруқ ҳолатда бўлса, у сувнинг бир қисмини 
шимиб олади, натижада, қоришмадаги цементнинг тўла гидрата- 
цияланиши учун сув етишмай қолади. Агар асос намланган бўлса, 
ундаги сувнинг бир қисми шимилганда ҳам мустаҳкамлиги ка- 
маймайди.
Коришмани қониқарли ёйилувчанликда тайёрлаш учун унга 
совун суви, сульфит спирт бардаси ва бошқа органик пластифика- 
торлардан 0,1—0,3 % миқдорда қўшиш керак. Қоришма учун анор­
ганик қўшилмаларнинг микдори тажриба йўли билан аник,ланади. 
Крришманинг мустаҳкамлиги ҳам бетон сингари боғловчинингфа- 
оллигига, сув-цемент нисбатига, зичлигига ва қотиш шароити каби 
ҳолатларга боғлиқ.
Қурилиш қоришмалари муста\камлиги бўйича қуйидаги мар- 
каларга бўлинади: 4, 10, 25, 50, 75, 100, 150, 200, 300. Кўп юк 
тушадиган конструкцияларда (устун, тўсинлар), маркаси 50 дан 
юқори қоришмалар ишлатилади. Биноларнинг ташқи деворларини 
теришда маркаси 50 дан кам қоришмаларни ҳам ишлатса бўлади.
Цементли қоришмаларнинг мустаҳкамлиги уларга қўшилади- 
ган оҳак ёки тупроқ микдорига боғлиқ. Оддий ва мураккаб қориш- 
маларнинг таркибига кўра мустаҳкамлигинингўзгариши 11.2-расмда 
тасвирланган.
Цементнинг қотиш назарияси ва амалдаги тажрибаларга кўра 
қурилиш қоришмаларининг ҳаво ҳарорати Г С дан 40°С гача бўлганда 
28 кунлик мустаҳкамлигига нисбатан қотиш даражаси (%да) 11.1- 
жадвалда келтирилган.