Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

Асбест-цемент буюмларни ишлаб чиқариш
Асбест-цемент буюмлар қоришмадаги сувнинг микдорига кўра 
уч хил усулда тайёрланади: ҳўл, ним қуруқ ва қуруқ. Ҳўл усулдаги 
технологияга кўра асбест-цемент бўтқасидаги сув микдори 84 %ни 
ташкил этади, асбест эса 16 %дан ортмайди. Ним қуруқусул билан 
тайёрланган аталасимон асбест-цемент қоришмасида 20—40 % сув 
бўлади. Қуруқусулда эса сув микдори 12— 16 %дан ошмайди. Асбест­
цемент қоришмани қолиплаганда ўзидан ортиқча сувни фильтра­
ция қила оладиган, зич ва сув ушлашни таъминлай оладиган ҳар 
хил маркадаги асбестлар аралаштирилади. Кесак ҳолатидаги асбест 
барабанли машиналарда эзилади ва майдаланиб титилад^Голлен- 
дер (чўян ванна) ёки сув билан титувчи машиналарда ҳўл усулда 
асбест толалари ўзаро ажратилади. Агар дезинтегратор машинала- 
ри ишлатилса асбест толалари ҳўл, ним қуруқ ва қуруқ усулларда 
ҳам титилади (10.3-расм).
Асбест-цемент буюмларни тайёрлашда толали минерал асбест 
(6-навдан юқориси) 9— 12 % олинади ва 400 маркали портланд­
цемент билан яхшилаб қориштирилади.
Голлендерда асбест билан цемент керакли микдорда сув қўшиб 
яхшилаб қориштирилади. Агар рангли буюм ишлаш керак бўлса, 
қоришмага пигмент қўшилади. Асбест-цемент бўтқаси тўрсимон ба-
297

---

Ю.З-расм. Асбест-цемент буюмлари ишлаб чиқаришда ишлатиладиган 
ҚОЛИПЛОВЧИ машинанинг ишлаш схемаси:
1
—чўян в а н н а ; 
2 —
асб е ст -ц ем ен т қую қаси туш адиган тар н ов; 
3 —
конвейер т асм аси ;
4—
си қувчи вал; 5—а сб ест-ц ем ен т бўтқа қатлами; 
6—
сўргич қутича; 7—бичувчи барабан;
8 —
бош қарувчи вал; 
9
—тортиб турувчи ки чи к вал;
10—
пўлат сим турли барабан.
рабанлардан сизиб ўтказилгандан сўнг махсус иплардан тўқилган 
мато ёрдамида юпқа тахта қуйиш машинасининг андоза қилувчи 
барабанига кетма-кет узатилиб, газлама сингари ўраб турилади, 
барабанда ўралиб турган асбест-цемент бўтқаси тегишли қалинликка 
етганда қатлам махсус бичувчи мосламалар ёрдамида керакли 
ўлчамдаги тахталар тарзида қирқилади. Бичилган тахталар буюм шак- 
лини берувчи гидравлик прессда зичланиб, ундаги ортиқча сув 
вакуум воситасида сўриб олинади, сўнгра буюм шундай ҳолда 50— 
60°С ҳароратли буғ камерасида 12— 16 соат мобайнида қотирилади, 
кейин эса мустаҳкамлигини ошириш учун 7—8 кун омборда сақ- 
ланади. Агар бир хил ўлчамдаги асбест-цемент тахтачаларини тайёр­
лаш керак бўлса, бир хил оғирликдаги асбест-цемент бўтқаси гидрав­
лик прессда зичланади.
Асбест қўшиб тайёрланадиган буюмларга қуйидагилар киради: 
бино томларини ёпишда ишлатиладиган ярим тўлқинли ва тарнов- 
симон тахталар, ясси қоплама тахтачалар, иссиқликни кам ўтказа- 
диган қатламли тахталар, қувурлар, шамоллатиш қурилмалари ва 
бошқалар. Ишлатилишига кўра асбест-цемент буюмлар — ясси