Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

Қоплама сопол тахтачалар. 
Ў збекистонда сирланган гулдор 
сопол билан биноларга пардоз бериш жуда қадим замонлардан 
урф бўлган. Халқусталари ҳамда олимлари рангдор қилиб сирланган 
гулли с о п о л н и н г бадиий ж иҳатдан ғоят катта аҳам и ятга эга 
эканлигини эътиборга олиб, си рнинг таркибини топиш ва сопол 
иш лаб ч и қар и ш те х н о л о ги я си н и м у кам м ал л аш ти ри ш устида 
кўпгина ишлар олиб бордилар. Миллий руҳда безалган сопол ҳосил 
қилиш бу борадаги ишларга асос қилиб олинди. Н озик, бадиий 
мукаммал иш ланган сопол паннолар хориждаги қурилиш ларни 
безатиб турибди. Ш унингдек, пардозбоп сопол тахтачалар М ос- 
квадаги қи ш л о қ хўжалиги кўргазмасидаги Ўзбекистон павильони 
биносини безашда (1952 йил), «Тошкент» вокзали ва ҳозирги замо­
навий лойиҳалар асосида қурилган бир қатор бино ҳамда инш оот- 
ларни безаш да иш латилм оқда. Қ урилиш да бундай тахтачалар 
феруза, кўк, оқ, яш ил, жигарранг ва олтин ранг сир бериб турли 
нусхаларда фойдаланилмоқца.
204

---

Кўк, оқ, яшил ва жигарранг сирли миллий нусхадаги гулдор 
сопол тахтачалар учун ишлатиладиган сирлар таркиби: кварц қуми 
40 % (Май конидан), дала шпати 26 % (Лангар конидан), доломит 
6 % (Каттақўрғон конидан), рух оксиди 8 %, танакор 16 %, тупрок, 
4 % (Оҳангарон конидан). О қ сир \о си л қилиш учунг ю қоридаги 
таркиб нам ҳолида тошилиб, унга 12 
%
қалай оксиди, ж игарранг 
сир ҳосил қилиш учун 1,5 % кобальт оксиди, яшил ранг ҳосил 
қилиш учун эса 2 % хром оксиди қўшилади. Тайёр қоришма (кварц 
қуми ва тупроқ) қирқиш усули билан тахтачалар шаклида зичлаб 
тайёрланади ва 5—7 соатдавомида 50—60°С ҳароратда қуритилади. 
П иш ириш эса даврий ишлайдиган хумдонларда 1160°С ҳароратда 
46—48 соат давом этади. Пиш ирилган тахтачаларнинг юза томони 
сую қсирга ботирилади ва улар қайта 1150°С ҳароратда қиздирилади 
(фритталаш ), натижада, тахтача ю засида сир эриб чиннисим он 
қатлам ҳосил бўлади.
Сопол буюмлар ишлаб чиқарувчи Т ош кент тажриба заводи 
йирик девор панелларининг сиртқи том онини қоплаш учун 50x50 
мм. ли рангдор ва бошқа пардозбоп тахтачалар ишлаб чиқармоқда. 
Сопол тахтачалар расмлар чизилган қоғоз картонларга ёпиш тири- 
лади ва унга бетон қоришма ётқизилиб зинапоя, пол ва ҳоказолар 
пардозланади. Комбинатдаги асбоб-ускуналар анча эскирган. Ишлаб 
чиқарилаётган маҳсулотлар сифати ва нафислиги қўйилаётган та- 
лабларни қондирмайди. И талиянинг «Sacmi» фирмаси билан таш ­
кил этилган қўшма корхона маҳсулотлари дунё стандартлари тапа- 
бига жавоб беради. 7.2-жадвалда ком бинатнинг сопол аш ёлари 
ишлаб чиқариш нинг беш йиллик режаси келтирилган.