5-§. АСОСИЙ ВОСИТАЛАРНИ ТАЪМИРЛАШ
ТАРТИБИ ВА ҲИСОБИ
Савдо ташкилотларидаги асосий воситалар маълум давр хизмат қилгандан
кейин ёки ишлаш давомида тегишли таъмирлаш (ремонт) ишларини талаб килади.
Асосий воситаларни ўз вактида таъмирлаш биринчидан уларни хизмат муддатларини
узайтиради, иккинчидан янги асосий восита сотиб олишга киладиган харажатларни
тежайди. Олиб бериладиган таъмирлаш ишларининг ҳажми, килинадиган харажатлар
суммасининг миқдорига караб, куйидаги таъмирлаш турлари мавжуддир:
а) жорий таъмирлаш;
б) капитал ремонт таъмирлаш.
Мавжуд асосий воситаларни жорий таъмирлаш уларни ишлатиш жараёнида
олиб борилади, яъни фойдаланиш тўхтатилмайди, иккинчидан жорий таъмирлаш
ишлари бевосита шу жойнинг ўзида амалга оширилади. Асосий воситаларнинг
жорий таъмирлаш учун махсус жамғарма ташкил килмасдан жорий таъмйрлашга
сарф килинган харажатлар тўлиқ му аммо харажатларига ўтказилади.
Асосий воситаларни капитал таъмирлаш олиб борилганда, биринчидан,
капитал таъмирлаш харажатларини қоплаш учун махсус манбаларни ташкил килиш
талаб килинса, иккинчидан, таъмирланаётган асосий воситанинг ишлатилиши ундан
фойдаланиш таъмирлаш тугагунга тўхтатилади. Капитал таъмирлаш ишлари
бошланмасдан таъмирлаш учун сарф килинадиган харажатлар хисоб-китоб килиниб,
таъмирлаш учун килинадиган сарф-харажатлар сметаси тузилади. Тузилган сарф-
харажатлар сметасида асосий воситанинг номи, таъмирлаш сабаби, таъмирлаш
мудцати курсатилади.
Асосий воситаларни капитал таъмирлаш ишлари бевосита бажарилишига
қараб икки усулда олиб борилади:
1. Хужалик усулида;
2. Пудрат усулида.
Таъмирлаш ишлари хужалик усулида олиб борилганда барча таъмирлаш
ишлари учун килинган харажатлар тегишли счётларда таъмирлаш ишлари
тугаллангунча йиғилиб борилади. Капитал таъмирлаш ишларини бажариш учун
махсус жамғармани ташкил қилиш мақсадга мувофикдир. Махсус капитал
таъмирлаш учун жамғарма манбаи килиб мавжуд асосий воситаларни бошлангич
баланс кийматига асосан белгиланган фоиз олинса, таъмирлаш учун килинган
сарф-харажатларни махсулот таннархига ёки муомалалар харажатларига бир меъёрда
қўшиб бериш имконини яратади.
Асосий воситаларни таъмирлаш хужалик усулида олиб борилса, таъмирлаш
учун сарф килинган харажатлар суммаси хаклкий килинган харажатларга караб
аникланади, яъни таъмирлаш учун сарф килинган харажатлар таъмирлаш ишлари
тугаллангунча тегишли счётларда йиғилиб боради. Жами килинган таъмирлаш
ишларига сарф килинган харажатлар суммаси ҳисоб-китоб қилиниб, тегишли
манбалардан копланади.
Ҳозирги бозор иктисодиёти шароитида харажатларни бир меъёрда олиб
боришда таъмирлаш ишларини бажариш учун махсус захираларни ташкил килиш
максадга мувофикдир. Хужалик усулида олиб борилган таъмирлаш сарф килинган
харажатлар суммасига иш тугаллангандан кейин куйидагича бухгалтерия ёзуви
берилади:
Дебет “Давр хараж атлари” счётининг
биринчи субсчёти “Сотиш
харажатлари”, Кредит “Материаллар” счёти.
Демак, таъмирлаш ишлари тугаллангунча килинган харажатлар турли
счётларда, яъни таъмирлашда иштирок этган ишчи ва хизматчиларга хисобланган
иш хаки суммасига дебет “Муомала харажатлари” кредит “Мехнатга ҳақ тўлаш
буйича ходимлар билан хисоб-китоблар” счёти, таъмйрлашга сарф килинган
материалларга дебет “Муомала харажатлари”, кредит “Материаллар” счёти деб
бухгалтерия ёзуви берилади.
Агар асосий воситаларнинг таъмирланиши пудрат усулида бажарилса, ишни
бажариш тўғрисидаги битим тузилгандан кейин, пудратчи ташкилот бажариладиган
иш хажмини хисоб-китоб килиб, буюртмачига харажатлар сметасини топширади.
Тузилган сметага асосан ҳақиқий килинган харажатлар хисобланиб чикилгандан
кейин пудратчи буюртмачига хакиқий харажатлар суммасини тўлаш учун счёт
беради, бу счётга буюртмачи томонидан тулашга розилик берилганда куйидагича
бухгалтерия ёзуви берилади:
Д ебет “Давр х араж атлари ” сч ётининг биринчи субсчёти “Сотиш
харажатлари”, кредит “Мол етказиб берувчилар ва пудратчилар билан олиб
бориладиган хисоб-китоблар” счёти.
Буюртмачи томонидан пудратчи ташкилотнинг бажарган иши пул тўлан ганда,
бухгалтерия хисоби счётларида куйидагича ёзув берилади:
Дебет “Мол етказиб берувчилар ва пудратчилар билан олиб бориладиган
хисоб-китоблар” счёти, кредит “Ҳисоб-китоб” счёти ёки “Банкдаги хар хил счётлар”
счёти.
Do'stlaringiz bilan baham: |