Ў з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й ва ў рта м а Х су с т а ъ л и м в а з и р л и г и



Download 4,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet178/239
Sana12.06.2022
Hajmi4,59 Mb.
#658543
1   ...   174   175   176   177   178   179   180   181   ...   239
Bog'liq
3-424

Дт 
6870 
Кт 
Дт 
5010 
Кт 
Дт 
26// 
Кт
ҚОДЦИҚ
2)9000
ҚОДЦИҚ
1) 10000
1)10000
3)1000
3) 1000
“Хисобдор шахслардан карзлар” счёти хисобида бошлангич қолдиқ доимо 
дебет томонида бўлиб, хисобдор шахсларга берилган аванс суммасини кўрсатади. 
Савдо ташкилотларида “Хисобдор шахслардан кдрзлар” счёти хисоби бўйича 
алохида журнал-ордер юритилади, ёзувлар кассир ҳисоботига ва хисобдор шахслар 
томонидан бухгалтерияга топширилган хисоботларга асосан ёзилади. Журнал- 
ордерда хисобдор шахсларнинг исми-шарифи кўрсатилади, бу эса журнал-ордер 
синтетик ва аналитик хисобларини бирга олиб боришни таъминлайди.
Савдо ташкилотларидаги мавжуд товар ва моддий бойликлар, пул маблаглари 
жавобгар шахсларнинг айби билан кам чиқиши мумкин. Баъзи холларда товар 
моддий бойликларнинг бузилиши, камайиши, улар учун белгиланган нормага тенг 
келиши мумкин. Бундай вақтларда товарлар актлантирилиб, актда унинг сабаби 
кўрсатилади. Агар товарларнинг бузилиши ёки чиқиши моддий жавобгар 
шахсларнинг айби билан содир бўлган бўлса, у холда айбдор шахслардан ундириб 
олинади. Келтирилган модций зарарларни коплаш учун бухгалтерия хисобининг 
хисоблар режасида “Моддий бойликларни камомади ва бузилиши бўйича 
харажатлар” счёти белгилангандир. Бу хисобнинг дебет томонида модций жавобгар 
шахслар томонидан келтирилган модций зарарлар суммаси, кредитида эса унинг 
қопланиши кўрсатилади. Моддий зарарни жавобгар шахсдан ундириб олиш вақтинча 
мумкин бўлмаса, у холда келтирилган камомат моддий зарар суммасига дебет 
“Модций бойликларни камомади ва бузилиши бўйича харажатлар” хисоби, кредит 
41-“Товарлар” хисоби деб ёзув берилади. Айрим холларда моддий зарарлар мол 
етказиб берувчиларнинг айби билан келиб чиқади. Мол етказиб берувчи 
ташкилотларнинг айби билан келиб чиққан моддий зарарлар суммасига даъво 
қилинади.


Ўзбекистоннинг мустақил давлат деб эълон қнлиниши хорижий мамлакатлар 
билан хар томонлама иктисодий хамкорликка кенг йул очиб берди ва уз навбатида 
мулкчиликнинг хар хил шаклларининг ташкил .топиши, чет эл инвестицияларидан 
фойдаланиш каби ижобий ўзгаришларни жорий килишни таъминлади. 
Жумхуриятимизда янги йўналишдаги концернлар, акционерлик жамиятлари, қушма 
ва кичик корхоналарнинг ташкил топиши бу корхоналарнинг иш фаолияти билан 
боғлик булган пул киймати га эга булган қоғозларни чикариш, хисобини ташкил 
қилиш, даромадларни хисоб-китоб килиш ва таксимлаш ишларини тўғри ташкил 
килишни талаб килади. Пул киймати га эга булган қоғозлар деганда давлат томонидан 
белгиланган шакл га эга булган ўзининг эгасига конун асосида мулкий ҳуқуқлардан 
фойдаланиб маълум бир даромад манбаи булган қоғозлар тушунилади.
Пул кийматига эга булган қогозларга қуйидагилар киради:
1. Акциялар;
2. Облигациялар;
3. Сертификатлар;
4. Векселлар.
Кейинги йилларда пул кийматига эга булган қоғозлар билан олиб 
бориладиган хисоб-китоблар халк хужалиги тармокларида ишлатила бошланди. 
Пул кийматига эга булган коғозларга юқорида таъкидлаганимиздек, акция, 
облигациялар, сертификатлар, векселлар киради.
Акциялар деб пул кийматига эга булган қоғоз хисобланиб, акционерлик 
жамиятлари томонидан чикарилган қимматли қоғозларга айтилади. Бундан ташкари 
акцияларни корхона, ташкилот, тижорат банки, кооператив корхоналар чиқариши 
мумкин. Акция микдори корхона ва ташкилотнинг, жамиятнинг ишлаб чикариш 
кувватини оширишга, акция эгасининг кўшган ҳиссаси билан ўлчанади ва акция 
чиқарган корхонанинг олган фойдасидан акция микдорига караб тегишли дивидент 
туланади.
Ҳозирда акцияларнинг куйидаги тоифалари мавжуд:
а) мехнат коллективлари акциялари;
б) корхона ва ташкилотларнинг акциялари;
в) акционерлик жамияти акциялари.
Мехнат жамоаларининг акцияларини сотиб олишга шу корхонада ишлаган 
ишчи ва хизматчилар хаклидирлар, четдаги шахсларга бундай акциялар сотилмайди. 
Бундай акциялар ишчиларга накд пулга сотилади. Корхона ва ташкилотларнинг 
акцияларини сотиб олишда бошка ташкилотлар иштирок этиши мумкин. 
Акционерлик жамияти акцияларни бевосита очик савдо йўли билан сотиш ёки 
сотиб олиши мумкин. Ўз навбатида акциялар бир шахсга берилган ёки такдим 
кил ган шахс номига берилган акцияларга бўлинади. Акцияларга дивидент тўлашда 
уларнинг кайси тоифадаги акцияларга эгалиги аҳамиятлидир. Агар мехнат 
жамоасининг акциялари бўлса, уларга истеъмол хисоб ажратилган маблағларидан, 
корхона акциялари бўлса дивидент суммалари олинган фойдадан туланади. 
Акционерлик жамиятининг акциялари учун дивиденти йиллик олинган фойда 
хисобидан туланади.
Облигациялар хам пул кийматига эга булган қоғозлар қаторига кириб, 
корхона, ташкилот ва фуқароларга накд пулга сотилади. Ҳар бир облигациянинг 
суммаси курсатилган булади. Облигацияларга заёмлар, лоторея билетлари киради.
Қимматбаҳо қоғозлар ҳисоби ҳаракат қилаётган “Низом” ва қўлланмалар 
асосида олиб борилади. Бундай когозлар тегишли кирим-чиқим ҳужжатларига 
кўра балансдан ташқаридаги 006-“Қатъий ҳисобдаги когозлар” хисобида хисобга 
ёзилади. Қимматбаҳо қоғозларнинг бухгалтерия хисоби “Узок муддатли 
инвестициялар хисоби” деб номланган 06 хисобида хисобга олиб борилади.


VIII 
БОБ. АСОСИЙ ВОСИТАЛАР, КАМ БАҲОЛИ ВА 
ТЕЗ ИШДАН ЧИКУВЧИ БУЮМЛАР ҲИСОБИ 
1-§. АСОСИЙ ВОСИТАЛАР, КАМ БАҲОЛИ В А ТЕЗ ИШДАН 
ЧИКУВЧИ БУЮМЛАР ҲИСОБИНИНГ ВАЗИФАЛАРИ
Бозор иктисодиёти муносабатлари шароитида мулкчиликни турли 
шаклларига асосланган ҳиссадорлик жамиятлари, қўшма корхоналар, хусусий ва 
бошка турдаги ишлаб чикариш, савдо-тижорат тармоклари ривож топмокда. Мулк 
шаклидан катьий назар хар бир корхона ва ташкилот белгиланган йуналишдаги 
фаолиятини бошлашда бевосита асосий воситалардан фойдаланиб келади. Асосий 
восита деб, хужалик фаолиятида узок вақт хизмат киладиган, ўзининг бошланғич 
кийматини аста-секинлик билан махсулот кийматига утказиб борувчи буюмларга 
айтилади. Уларга бино ва иншоотлар, транспорт воситалари, хисоблаш техникалари, 
асбоб-ускуналар киради. Асосий воситаларга, ишлаб чикаришга олинган ойдан 
бошлаб эскириш суммаси хисоблаб борилади.
Ўзбекистон жумҳурияти буйича тармоклардаги асосий воситаларни турли- 
туманлигини хисобга олиб, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 
1995 йил 18 декабрдаги 461-сонли карорига асосан асосий воситаларнинг киймати 
белгиланган энг кам иш хакидан 15 баробар юкори булган мехнат куролларининг 
киритилиши курсатилган, улар бир йилдан ортик хизмат килишлари керак. Асосий 
воситаларни тармоклар буйича тўғри туркумлаш биринчи навбатда асосий 
воситаларга бўлган эхтиёжни аниклашда керакли маълумот беради.
Асосий воситаларнинг тегишли модций жавобгар шахслар буйича тўғри 
хисоб-китоб килиниши, жойланиши ва самарали фойдаланиши таъминланади. 
Асосий воситалардан самарали фойдаланиш корхона ва ташкилотларда, мулк 
эгаларида харажатларни камайтирган холда, даромаднинг купайишига олиб келади. 
Асосий воситаларни нотўғри ишлатилиши, мулк эгасига фойда келтирмайди- 
ганларини ушлаб туриш биринчидан, техника тараккиётини пасайишига олиб келса, 
иккинчидан харажатларнинг эскириш суммаси хисобига ортиб кетишини 
таъминлайди ва ўз навбатида турли тўловларнинг хам ортиб кетишига сабаб бўлади.
Мулкчилик шаклларининг ўзгариши билан асосий воситаларга бўлган 
муносабат ижобий томонга ўзгариши керак. Мулкдор ишламайдиган асосий 
воситадан воз кечади, унга хар томонлама кулай, арзон ва унумли ишлайдиган 
асосий восита керак, бундай асосий воситадан мулк эгаси 

Download 4,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   174   175   176   177   178   179   180   181   ...   239




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish