£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а


>  O’tkir qirrali, yassi, tuxumsimon tosh qurollari.  Dastlabki



Download 2,71 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/431
Sana08.07.2021
Hajmi2,71 Mb.
#113204
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   431
Bog'liq
ozbekiston tarixi darslik

>  O’tkir qirrali, yassi, tuxumsimon tosh qurollari. 

Dastlabki 

Ular qo’l cho’qmori ham deyiladi.

 

mehnat 

Daraxt shoxlaridan tayyorlangan er kovlaydigan

 

qurollari 

tayoq.

 

>  Hayvonlarni zarb bilan uruvchi so’yil.



 

Ilk  paleolit  davrida  odamlar  to’da-to’da  bo’lib  asosan  g’orlarda 

yashaganlar,  tabiatdagi  tayyor  narsalarni-daraxtlarning  mevalarini,  o’simlik 

ildizlarini  kovlab  eb  tirikchilik  qilganlar.  Ular  birgalashib  yirik  hayvonlarni 

ovlab, ushlab eganlar, shuningdek, mayda jonivorlarni, ularning tuxumlarini ham 

iste’mol qilganlar.

 

Shunday  qilib,  qadimgi  odamlarning  mashg’ulotlari  terib  ozuqa  topish, 



hayvonlarni ovlash, tosh qurollari yasash va ularni mukammallashtirishdan iborat 

bo’lgan.  Mana  shunday  mehnat  jarayonida  odamlarning  o’zlari  ham  o’zgarib, 

takomillashib borgan.

 

Mamlakatimiz  hududida  o‘rta  paleolit  yoki  muste davri, avvalo, odamlar 



qiyofasining  o’zgarishi,  neandertallarning

1

  vujudga  kelishi  bilan  farqlanadi. 



Ularning peshonasi va  jag’  tishlari bo’rtib  chiqmagan,  miyasi  kattaroq bo’lgan, 

tik yuraolgan. Surxondaryo viloyatining Boysun tog’idagi Teshiktosh g’ori o’rta 

paleolitga  xos  neandertal  turidagi  odamlarning  manzilgohi  ekanligidan  dalolat 

beradi.  G’ordan  8-9  yashar  bolaning  qabri,  kalla  suyagi,  odam  suyaklarining 

qoldiqlari,  ular  ovlab  tirikchilik  qilgan  hayvon  suyaklari,  toshdan  yasalgan 

o’choq, kul qatlamlari, hayvon va qushlarning suyaklari topilgan.

 

O’rta  paleolit  odamlarining  manzilgohlari  Teshiktosh  yaqinidagi  Amir 



Temur  g’oridan,  Samarqand  viloyatining  Omonqo’ton,  Qo’tirbuloq,  Zirabuloq, 

Toshkent  viloyatining  Xo’jakent,  Obirahmat,  Farg’ona  vodiysining  Qayrag’och 

qishlog’idagi  Boqirg’on  darasi,  Palmon  qishlog’i  yaqinidagi  Xo’jaxayr  soyi, 

Buxoro viloyatining Qizil Nura, Navoiy viloyatining Uchtut deb atalgan tog’ yon

 

Germaniyaning Neandertal vodiysidan topilgan, bundan 100-40 ming yillar yashagan odamlarga berilgan nom. 



23

 



bag’irlaridagi o’ng’ur va buloq yoqalaridan topildi va o’rganildi. O’rta Osiyoda 

bu davrga mansub 50 dan ortiq manzilgoh topilgan. Bu manzilgohlardan turli xil 

tosh  qurollari,  hayvon  shoxlari  va  suyaklari  topilgan.  Odamlarning  mehnat 

qurollari  yasash  uchun  qulay,  qattiqroq  va  tez  parchalanadigan  chaqmoq 

toshlarni Navoiy viloyatidagi Ijont va Uchtutda, Farg’onadan 40 km uzoqroqdagi 

Qapchig’oydagi tosh konlaridan topganligi, toshga ishlov berish  ustaxonalaridan 

foydalanganligi  aniqlangan.  Chaqmoq  toshdan  o’tkir  qirrali  pichoqlar,  qo’l 

chopqichi, qiradigan kurakcha, teshadigan bigiz va boshqa qurollar yasalgan.

 

Dastlabki 



odamlar 

hayvonlar 

kabi  osmonda  sodir  bo’ladigan 

momoqoldiroq  va  chaqmoq  zarbidan,  vulqon  otilganda  paydo  bo’ladigan  olov 

lavasidan,  dahshatli  yong’indan  qo’rqar  edi,  keyinchalik  undan  foydalana 

boshlaydilar,  olovni  o’chirmaslik  uchun  navbatchilik  qilib,  olovga  shox-shabba 

tashlab turishgan.

 

O’rta  paleolit  davri  odamlari  ishqalash  orqali  olovni  kashf  etganlar



gulxanda  pishirilgan  mazali  va  to’yimli  go’sht  iste’mol  qilishgan,  yirtqich 

hayvonlarni  olov  bilan  qo’rqitishgan.  Olovni  bilib  olish  odamlar  hayotida, 

ularning hayvonlar ustidan hukmronlik qilishida katta ahamiyatga ega bo’lgan.

 

O’zbekiston  hududida  so‘nggi  paleolit  odamlari  yashagan  anchagina 



manzilgohlar  topilgan.  1939  yilda  Samarqand  san’at  va  madaniyat  tarixi 

muzeyining  xodimi  N.G.Xarlamov  Samarqand  shahridan  o’tgan  Siyobcha  soyi 

yoqasidan  so’nggi  paleolit  davriga  xos  odam  manzilgohini  topadi.  Bu 

manzilgohda  Samarqand  davlat  universitetining  arxeologlari  D.N.Lev  va 

M.Jo’raqulovlar  tomonidan  o’tkazilgan  izlanishlar  natijasida  uchta  madaniy 

qatlam  ochilib  o’rganiladi.  Bu  makondan  odam  skeletlari,  ikkita  pastki  jag’ 

suyagi, hayvon suyaklari, chaylasimon kulba izlari, uning markazida o’choq va 

kul qatlamlari, 10 mingga yaqin tosh qurollari /tosh pichoq, qirg’ich, tosh bolta/ 

topilgan.  Samarqand  makonidan  tasviriy  san’atning  eng  qadimgi  namunasi  -

hayvonning  qovurg’a  suyagiga  chizilgan  beshta  o’yiq  shakl,  bir  qancha  suyak 

bezaklari topilgan.

 

So’nggi  paleolit  odamlarining  manzilgohlari  Toshkent  va  Surhondaryo 



viloyatlarida ham topilgan. O’rta Osiyoda 30 dan ortiq bunday yodgorliklar topib 

o’rganilgan.  Mamlakatimizning  so’nggi  paleolit  manzilgohlarida  o’tkazilgan 

tadqiqotlar bu davrda mehnat qurollari yasash texnikasida, odamlarning turmush 

tarzi  va  dunyoqarashida,  xo’jalik  yuritishida  keskin  o’zgarish  yuz  berganligini 

ko’rsatadi.  Odamlar  jismoniy  jihatdan  ham  takomillashdi.  Odamlarning  yangi 

turi, hozirgi zamon odamlariga o’xshash bo’lgan kramononlar

1

 shakllandi. Fanda 



bu  odamni  «homo-sapiens»  -  «aql-idrokli  odam»  deb  ataladi.  Ularning  miya 

hajmi  «homo-habilis»dan  ikki  baravar  katta,  bo’yi  baland,  qomati  tik  bo’lgan, 

nutqi  rivojlanib,  oddiy  gap  tuza  olgan.  Xo’jalikda  baliq  ovi  kelib  chiqadi. 

Odamlar yashash uchun kulbalar qurganlar.

 

1

 L.Larte tomonidan Frantsiyaning Dordon departamentidagi Kro-Manon g’oridan topilgan, bundan 40-12 ming 



yillar avval yashagan odamlarga berilgan nom. 

24

 





Download 2,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   431




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish