£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а



Download 2,71 Mb.
Pdf ko'rish
bet110/431
Sana08.07.2021
Hajmi2,71 Mb.
#113204
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   431
Bog'liq
ozbekiston tarixi darslik

adolatni ulug‘lardi…»

 

Chingizxon: «Otadan dunyoda hali bunday o‘g‘il tug‘ilmagan. U sahroda sher kabi

 

g‘olib jangchi, daryoda esa nahang (akula) kabi botir.. «Otaga shunday o‘g‘il zarurki, u

 

ikki girdob – olov va suv girdobidan ozodlik maydoniga chiqa oldi!». (Mirzo Ulug‘bek.

 

To‘rt ulus tarixi. T.: Cho‘lpon, 1994, 183-184 - betlar

 

Shunday  qilib,  mo’g’ul  istilochilari  qisqa  davr  ichida  goh  beadad  qirg’inliklar 



keltirish,  goh  mahalliy  xalqlar  orasida  g’ulg’ula,  xavf-xatar  solish,  yoxud  ular  orasidagi 

xiyonatkor, sotqin unsurlarni ishga solish orqasida Movarounnahr  va Xuroson erlarini 

egallab,  bu  hududlarga  mislsiz  moddiy  va  ma’naviy  zarar  etkazib,  o’z  hukmronligini 

o’rnatishga muvaffaq bo’ldilar. Kechagina gullab-yashnagan vodiylar, yam-yashil, obod 

qishloqlar, suv inshootlari, to’g’onlar yakson etildi, ekin maydonlari suvsizlikdan qovjirab 

qoldi. Buyuk ipak yulining shuhrati so’ndi, shaharlar hayoti fayzsiz bo’lib qoldi. Xalqning 

ko’p asrlik ma’naviy bisoti, noyob asori atiqalari, qadriyatlari oyoq osti qilindi.

 

2. Chig‘atoy ulusining tashkil etilishi, uning ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy hayoti



 

Chingizxon o’z hukmronligining so’ngi davrlariga kelib, 1224 yilda o’z qo’l ostiga 

kiritgan  barcha  hududlarni  avlodlari  o’rtasida  taqsim  qiladi.  Chunonchi,  Irtish  daryosi 

sohillaridan g’arbga tomon to «mo’g’ullar otining tuyog’i etgan joygacha» bo’lgan erlar, 

Sirdaryoning  quyi  oqimi  va  Xorazmning  shimoliy  -  g’arbiy  qismlari  to’ng’ich  o’g’li 

Jo’jiga,  Sharqiy  Turkiston,  Ettisuv  va  Movarounnahr  erlari  Chingizning  ikkinchi  o’g’li 

Chig’atoyga  berildi.  Uchinchi  o’g’il  O’qtoyga  esa  ota  ulusi  Mo’g’uliston  va  Xitoy 

ajratildi. Kenja o’g’il Tuluga Xuroson, Eron va Hindiston meros qilib berildi. Keyinchalik 

Chingizxonning jahongirlik yurishlarini davom ettirib, Sharqiy Evropaning katta qismini

 

124



 


bosib olib, Oltin O’rdaga asos solgan uning nabirasi Botuxon hukmronligi davrida /1227-

1255y./ Movarounnahrning qator hududlari ham uning ta’sirida bo’lgan.

 

Shunday  qilib,  Chingizxon  avlodlari  o’rtasidagi  merosiy  bo’linish  natijasida 



Movarounnahr,  Sharqiy  Turkiston  va  Ettisuv  o’lkalari  Chig’atoy  va  uning  vorislariga 

o’tib,  u  Chig’atoy  ulusi  nomi  bilan  atala  boshladi.  Endilikda  Mo’g’ul  hukmdorlari 

Movarounnahr o’lkasini boshqarishga kirishar ekanlar, ular qanday qilib bo’lmasin, uning 

xalqini  yanada  itoatda  tutish,  bu  erdan  mo’g’ul  zodagonlari  uchun  ko’proq  soliq  va 

o’lponlar  o’ndirish,  qo’shimcha  majburiyatlar  yuklash  harakatida  bo’ladilar.  Mo’g’ullar 

Movarounnahrni  idora  etishda  tub  erlik  amaldorlar  xizmatidan  ustamonlik  bilan 

foydalandilar. Shu o’rinda Mahmud Yalavoch, Badriddin Amid, Hasan Xoja, Ali Xoja, 

Yusuf  O’troriy,  Qutbiddin  Xabash  Amid  singari  mo’g’ul  hukmdorlari  bilan  yaqindan 

hamkorlik  qilgan  mahalliy  amaldorlar  ismlarini  keltirib  o’tish  joizdir.  Shu  boisdan  ham 

Chingizxon  vafotidan  (1227)  so’ng  ulug’  hoqon  bo’lgan  O’qtoy  /1227-1241/  va 

Chig’atoy  ulusi  hukmdori  Chig’atoy  /1127-1241/  davrida  Movarounnahrni  boshqarish 

mahalliy  yirik  savdogar,  diplomat,  sotqinlik  evaziga  mo’g’ullar  ishonchini  qozongan 

Mahmud  Yalavoch  tasarrufiga  berilgani  tasodifiy  emasdir.  U  xoqon  nomidan  raiyatni 

boshqaradi. Uning qarorgohi /poytaxti/ Xo’jand edi. Harbiy hokimiyat, aholini ro’yxatdan 

o’tkazish, soliq yig’ish ishlari doruxachi va tamg’ach deb ataluvchi mo’g’ul amaldorlari 

qo’lida  bo’ladi.  Mo’g’ul  bosqoqlari  ixtiyoridagi  ko’p  sonli  jangchilar  Mahmud  izmiga 

bo’ysundirilgan.  Aholidan  markaziy  hokimiyat  xazinasi  uchun  ko’plab  soliqlar 

undirilgan.

 

125


 


Ch

ig

'a



to

y

 u



lu

si

 s



o

li

q



 t

izi


mi

 

 



RAIYAT

 

 



Tuz solig’i

 

 



 

 

Jon va kumush solig’i



 

 

 



 

 

 




Download 2,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   431




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish