£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Ma‘naviy-madaniy hayot   Bu yillarda o’zbek xalqining olis asrlarga borib qadaluvchi

 

moddiy  va  ma’naviy  madaniyati  durdonalari,  osori  atiqalari,  masjidu  madrasalar, 

maqbaralar  ko’rinishidagi  noyob  me’moriy  obidalariga  zo’r  berib  xujum  uyushtirildi. 

Binobarin,  bu  maskanlarning  bora-bora  qarovsiz,  xarob  ahvolga  keltirilganligi  tasodifiy 

emasdir. Ayniqsa bunda xalqimizning dilidan chuqur joy olgan uning uzoq asrlik islomiy 

qadriyatlari zavol topdirilganligi achinarlidir. Hatto bu razil maqsadga erishishda joylarda 

«Xudosizlar jamiyatlari» tuzilib, diniy tasavvurlarga, uning peshvolariga qarshi hujumdor 

ateistik  kurash  avj  oldirildi.  Buning  oqibatida  yurt  ziyolilari  sanalgan  qanchalab 

ruhoniylar,  ulamoyu  fuzalolar  ayovsiz  ta’qibu  quvg’inlarga  duchor  etildi  yoxud  qirg’in 

qilindi.

 

Shunga  qaramay  o’zbek  xalqining  ko’plab  yurtparvar  ziyolilari  fidoyilik 

namunalarini ko’rsatib, barcha qiyinchiliklarga dosh berib respublika madaniy hayotida 

faol qatnashdilar.

 

1929  yilda  o’zbek  musiqali  teatriga  asos  solindi.  1933  yilga  kelib  Xamza  nomli 

akademik  drama  teatri  ish  boshladi.  Har  qanday  mafkuraviy  tazyiqlarga  qaramasdan 

milliy ruh ustivor bo’lib qola berdi. Xalqimiz orasidan Xoji Abdulaziz Abdurasulov, Ota 

G’iyos  Abdug’aniev,  Madrahim  Sheroziy,  Domla  Halim  Ibodov,  Abror  Hidoyatov, 

Mulla  To’ychi  Toshmuhamedov,  Shorahim  Shoumarov,  Soraxonim,  Tamaraxonim, 

Lutfixonim, Mukarramaxonim singari nomdor san’atkorlar etishib chiqdi.

 

1936  yilda  Toshkentda  konservatoriya  ochilishi  madaniy  hayotda  katta  voqea 

bo’ldi.  O’zbek  musiqa  madaniyatining  zabardas  vakillari  –  Yunus  Rajabiy,  Muxtor 

Ashrafiy,  Tolibjon  Sodiqov,  To’xtasin  Jalilov  singari  san’atkorlar  ijodi  xalq  dilidan 

chuqur joy oldi. 

1937  yilda Moskvada o’tkazilgan birinchi o’zbek san’ati va adabiyoti dekadasida 

«Gulsara», «Layli va Majnun» operalari, «Farhod va Shirin» musiqali dramasi va boshqa 

sahna asarlari katta mahorat bilan namoyish etildi. 

250

 

---

30-yillarda O’zbekistonda kino san’ati shakllandi. Uning  yorqin ifodasi sifatida 

shu  davrda  yaratilib  ekranlarga  chiqarilgan  «Asal»,  «Qasam»,  «Ravot  qashqirlari», 

«Azamat» singari filmlarni tilga olib o’tish joizdir.

 

Ularni yaratishda Komil Yormatov, Nabi G’aniev, Sulaymon Xo’jaev, Yo’ldosh 

A’zamov, Rahim Pirmuhamedov singari ajoyib o’zbek kino ustalari xizmatlari benazirdir.

 

20-30-yillarda  respublikada  ko’plab  madaniy  inshootlar  qurildi.  1932  yilda 

respublikada 707 ta kutubxona, 3087 ta klub, 409 ta kino qurilma, 32 ta teatr, 13 ta muzey 

mavjud edi.

 

1937-1940  yillarda  O’zbekiston  shahar  va  qishloqlari  radiolashtirildi.  Yangidan 

264 ta ko’chma va doimiy kino qurilmalari o’rnatilib, ularning soni 797 taga etkazildi. 

1941  yilda kitob nashr qilish 4375 nomga etkazildi va 48 mln. nusxani tashkil etdi. 40-

yillar  boshlariga  kelib  kutubxona,  klub,  badiiy  havaskorlik  jamoalari  soni  2  baravarga 

ko’paydi.