£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

F a n    Respublikada ilm-fanning ravnaq topishi ham tabiiy holdir. Yurtning ko’plab

 

iqtidorli, zakovatli  yoshlari o’zlarini ilm-fanga bag’ishlab, asta-sekin uning cho’qqilariga 

ko’tarilib  bordilar.  30-yillarga  kelib  o’zbek  fanining  turli  yo’nalishlarida  o’z  yuksak 

salohiyatini namoyon etib, o’z ilmiy maktabiga asos solgan Qori Niyoziy, Abdurahmon 

Sa’diy,  Abdulla  Avloniy,  Yah’yo  G’ulomov,  Po’lat  Soliev,  Toshmuhammad 

Sarimsoqov, Halil Rahmatullin, Habib Abdullaev, Sobir Yunusov singari fan allomalari 

etishib chiqdi. Ayni zamonda respublikada ko’plab ilmiy-tadqiqot institutlari, markazlari 

tashkil  etilib,  fanning  turli  dolzarb  muammolari  ustida  izlanishlar  olib  bordilar.  Bular 

jumlasiga Butunittifoq paxtachilik ilmiy-tadqiqot instituti (SoyuzNIXI), Madaniy qurilish, 

Huquq-tadqiqot  insitutlari,  Gidrometrologiya  instituti,  Geliotexnika  labaratoriyasi, 

Astronomiya observatoriyasi va boshqalarni nisbat berish mumkin. Mazkur institutlar va 

ilmiy  markazlarga  jalb  etilgan  ilmiy  kuchlar,  fan  fidoyilari  ittifoq  va  respublika 

ahamiyatiga  molik  qanchalab  hayotiy  muammolar,  masalalarning  echimini  topishda 

jiddiy  tadqiqotlar  olib  bordilar.  Ayniqsa  paxtachilik,  uning  tez  pishar,  sifatli  navlarini 

yaratish sohasida muhim yangiliklar qilindi. Geolog olimlar sa’y - harakatlari bilan yangi 

konlar, turli xil ma’dan topilmalari kashf qilindi. 1927 yilda Farg’ona vodiysida Sho’rsuv 

neft koni ochildi. Tsement ishlab chiqarish uchun xomashyo qidirib topildi.

 

Qator mis, oltin, kumush, qalay, marmar konlari topilib, ishga tushirildi.

 

Respublikada  ijtimoiy  fanlar,  shu  jumladan,  tarix  va  arxeologiya  sohalarida  ham 

ancha ilmiy-tadqiqot ishlari ko’zga tashlandi.

 

Yirik  arxeolog  olimlar:  Ya.G’ulomov,  S.Tolstov  Xorazmda,  M.E.Masson 

Samarqandda,  V.A.Shishkin,  O.Nabiev,  A.T.Okladnikovlar  Ohangaron  vodiysi  va 

Termiz  atrofida  katta  hajmdagi  qazilma  ishlarini  olib  bordilar.  Boysunda  eng  qadimgi 

ajdodlarimiz  nasliga  oid  neandertal  odami  qoldiqlari,  madaniy  izlari  topilishi  fanda 

muhim yangilik bo’ldi. O’zbekiston fani markaz olimlari tomonidan ham e’tirof etildi.

 

1940  yil  9  yanvarda  O’zbekiston  XKS  (hukumati)  huzuridagi  Fan  qo’mitasi 

negizida SSSR FAning O’zbekiston filiali ta’sis etildi. O’sha kezlarda uning tarkibida 75 

ta ilmiy-tadqiqot institutlari va muassasalari mavjud edi. Ular 3024 nafar ilmiy xodimlarni 

o’z safiga birlashtirgandi. Bularning 109 nafari fan doktorlari, 510 nafari fan nomzodlari 

edilar.  1943  yil  4  noyabrda  O’zbekiston  Fanlar  akademiyasi  ochildi,  uning  birinchi 

prezidenti etib taniqli olim T.N.Qoriniyoziy saylandi.