£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Qo‘qon xonligi. XIX asr birinchi yarmida Qo’qon xonligi hududiy jihatdan O’rta 

Osiyodagi  yirik  davlat  edi.  Qo’qon  xonligi  sharqda  Sharqiy  Turkiston,  g’arbda  Buxoro 

amirligi va Xiva xonligi bilan chegaradosh edi. Xonlik hududi shimolda uchchala qozoq 

juzlarini  batamom  o’ziga  bo’ysundirib  olgan  Rossiya  bilan  chegaralanardi.  Xonlikning 

janubiy  chegaralari  Qorategin,  Ko’lob,  Darvoz,  Sho’g’non  singari  tog’li  hududlarni  o’z 

ichiga olar, bu hududlar uchun Buxoro amirligi bilan qonli urushlar bo’lar, ular qo’ldan-

qo’lga o’tardi.

 

Qo’qon xonligi hududi Buxoro amirligi va Xiva xonligidan farqli o’laroq sersuv 

daryolari,  so’lim  vodiylari,  serhosil  erlari  ko’p  edi.  Xonlikning  markazi  Qo’qon, 

Marg’ilon, O’zgan, Andijon, Namangan kabi yirik shaharlar joylashgan Farg’ona vodiysi 

edi.  Toshkent,  Chimkent,  Turkiston,  Avliyoota,  Pishpak,  So’zak,  Oq-machit  kabi  yirik 

shaharlar ham Qo’qon xonligi tasarrufida edi.

 

Qo’qon xonligida aholi nisbatan zich joylashgan bo’lib, taxminan 3 millioncha 

kishi  yashardi.  Xonlikning  poytaxti  Qo’qonda  80  000,  Toshkent  shahrida  60000  aholi 

yashagan.

 

Qo’qon  xonligi  aholisining  ko’pchilik  qismi  o’zbeklar  edi.  Shuningdek,  xonlik 

aholisi  tojiklar,  qirg’izlar,  qozoqlar,  uyg’urlar,  qoraqalpoqlardan  iborat  edi.  Bular  bilan 

yonma-yon yahudiylar, tatarlar, hindlar va boshqa elatlarning vakillari ham yashardi.

 

Qo’qon xonligida davlat boshqaruvi Buxoro va Xivanikiga o’xshardi. Xon huquqi 

xech  nima  bilan  chegaralanmagan  hokimi  mutlaq  edi.  Xondan  keyingi  ikkinchi  shaxs 

vazir  hisoblanib,  u  muhim  davlat  masalalarini  xon  bilan  kelishgan  holda  hal  etardi. 

Markaziy davlat boshqaruvida Qushbegi, Otalik, Devonbegi, Mingboshi, Shayxulislom, 

Qozi  kalon,  Parvonachi,  Shig’ovul,  Sarkor,  Inoq,  Dasturxonchi,  Amin,  Yassovulboshi 

kabi  amaldorlar  xizmat  qilardi.  Saroy  qoshida  maxsus  kengash  tuzilgan  bo’lib,  uning 

tarkibiga  eng  oliy  mansabdor  shaxslar  kirgan.  Xon  kengashning  raisi  va  masalani  hal 

qiluvchi shaxs edi.

 

165

 

---

 

>  Shohruxbiy 

>  Abdurahimbiy 

>  Abdulkarimbiy 

>  Abdurahmon 

>  Erdona