Yoqilg‘i sanoati o’sdi. 50-yillarda Surxondaryo viloyatidagi Sharg’un toshko’mir
koni o’zlashtirildi va yuqori sifatli qo’ng’ir ko’mir qazib chiqarila boshlandi. 60-yillarda
Buxoro va Xorazm viloyatlaridagi Gazli, Jarqoq, Sho’rtepa, Sho’rchi neft konlari
o’zlashtirildi. 70-yillarda Farg’ona vodiysida yangi neft konlari ishga tushurildi. 1959 yili
qurilib foydalanishga topshirilgan Farg’ona neftni qayta ishlash zavodi ancha
kengaytirildi. Zavodda texnika moylari, benzin, dizil yoqilg’isi, parafin va boshqa 35 xil
mahsulotlar ishlab chiqarish yo’lga qo’yildi.
O’zbekistonda gaz sanoati Buxoro va Qashqadaryo viloyatlarida yirik gaz
konlarining izlab topilishi va o’zlashtirilishi bilan bog’liq ravishda yuksalib bordi. 50-
yillarning ikkinchi yarmida “O’zbekneftegazrazvedka” tresti amalga oshirgan geologik-
qidiruv ishlari natijasida 1956 yili gaz zahiralari 500 miliard kubometrga teng bo’lgan,
foydalanishga eng qulay Gazli koni ochildi. Shuningdek, Muborak, O’rtabuloq, Qultog’,
Shapatti, Uchqir, Jarqoq, Qoravulbozor, jami 100 dan ortiq neft va gaz konlari topildi.
Ularda 2 trillion kubometr gaz, 250 mln tonna neft zahiralari borligi aniqlandi. 1959 yili
Buxoroda neft va gaz qazib olishni yo’lga qo’yish maqsadida “Buxoroneftegaz”
boshqarmasi tuzildi.
1958-1960yillarda 767 km uzunlikdagi “Jarqoq-Buxoro-Samarqand-Toshkent”
gaz quvuri qurib bitkazildi. Uning yillik quvvati 4,5 mlrd kub-metr gazga teng edi. 1964-
1966 yillarda Muborak-Toshkent-Chimkent-Almati gaz quvuri qurilib foydalanishga
topshirildi. Uzunligi 1317 km, diametri 720 mm po’lat quvurlari orqali Qashqadaryo
237
gazidan O’zbekistonning ko’pgina shaharlari, shuningdek, Qozog’iston va Qirg’iziston
xalqi bahramand bo’ldi. Keyingi yillarda Toshkent-Bishkek-Almati oralig’ida ikkinchi
gaz quvuri qurildi. Shunday qilib, 1958-1980 yillarda Buxoro va Qarshi, Gazli
rayonlaridan Toshkent-Bishkek-Almatigacha yotqazilgan gaz quvurlarining umumiy
uzunligi 5686 km (uning 3618 km O’zbekistonda yotqazilgan ), yillik quvvati 23 mlrd
kub-metr gaz yoqilg’isini tashkil etardi. 70 yillarda Muborakda qurilgan eng yirik gazni
qayta ishlash zavodi yiliga 10 mlrd kubometr gazni tozalab berib turdi va yiliga 160 ming
tonna oltin gugurt ishlab chiqarishni ta’minladi.
1974-78 yillarda Ursatevsk-Farg’ona quvuri yotqazildi. Uzunligi 677,8 km dan
iborat bo’lgan bu gaz yo’lining 425,8 km O’zbekiston, qolganlari Tojikiston hududidan
o’tdi. Qashqadaryo va Buxoro “Zangori yoqilg’i”sidan qardosh Tojikiston xalqi ham
bahramand bo’ldi.
O’zbekistonliklar respublikamiz hududidan ko’plab boy tabiiy gaz konlarining
topilishi va o’zlashtirila boshlanishidan behad xursand bo’ldilar. Har bir oila o’z
xonadonida “Zangori yoqilg’i” dan foydalanishni orzu qilardi. Ammo o’zbek xalqi
respublikamiz hududida topilgan gaz konlariga xo’jayin emas edi, ularning xo’jayini
uzoqda - Moskvada edi. O’zbekiston gazidan qanday foydalanishni Markaziy
hokimiyatda o’tirganlar belgilardi. Markaziy hokimiyat O’zbekiston gazidan, avvalo,
Uraldagi, SSSRning Evropa qismidagi shahar va posyolkalarni, korxona va xonadonlarni
gazlashtirishda foydalanishga kirishdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |