£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

SSSRning tashkil etilishi Bolsheviklar boshliq sovetlar hokimiyati sobiq chor imperiyasi

 

hududlarida  vujudga  kelgan  mustaqil  sovt  respublikalari  jilovini  o’z  qo’liga  olish 

maqsadida  sovet  respublikalari  ittifoqini  tuzishga,  ularni  RSFSR  atrofiga 

jipslashtirishga  asosiy  e’tibor  qaratdi.  RSFSR  hukumati  1918-1920  yillarda  yangi  sovet 

respublikalariga diplomatik, siyosiy-iqtisodiy, harbiy, moliyaviy ta’sir o’tkazib bordi.

 

Garchi  bo’lajak  ittifoq  sovet  respublikalarining  do’stlik  va  tenglikka  asoslangan 

ixtiyoriy  ittifoqi  bo’ladi,  deyilsada,  biroq  uzoqni  ko’ra  bilgan  respublikalarning  qator 

rahbarlari bunga qarshi edilar. Masalan, Ukrainada UKP(b) Markaziy Qo’mitasi kotiblari 

X.G.Rakovskiy  va  D.L.Pyatakov  yagona  ittifoq  davlati  g’oyasiga  qarshi  chiqib, 

umumittifoq hokimiyat organlari bo’lmagan «konfederatsiya» tuzishni yoqlab chiqdilar. 

RKP(b)  Markaziy  Qo’mitasi  Siyosiy  byurosida,  bolsheviklar  partiyasining  s’ezdlari  va 

plenumlarida, shuningdek sovet tashkilotlarida bu masala keng muhokama qilindi.

 

Nihoyat,  RKP(b)  rahbarligida  joylarda  uzoq  vaqt  olib  borilgan  tashviqot-targ’ibot 

ishlari  va  ko’rsatilgan  tazyiqlar  o’z  natijasini  berdi.  Ukraina,  Belorussiya,  Zakavkaze 

Federatsiyasi  Kompartiyalari,  bu  respublikalar  sovetlarining  s’ezdlari  RKP(b) 

Markazqo’mining  «SSSRni  tuzish  to‘g‘risida»gi  takliflarini  qo’llab-quvvatlashlarini 

bayon qildilar.

 

1922  yil  26  dekabrda  Butunrossiya  Sovetlarining  X  s’ezdi  sovet  respublikalarini 

yagona sovet davlatiga birlashtirishni zarur deb topdi. S’ezd o’zi saylagan delegatsiyaga 

USSR, BSSR va ZSFSR delegatsiyalari bilan birgalikda Sovet Sotsialistik Respublikalari 

Ittifoqini  tashkil  etish  to’g’risidagi  Deklaratsiya  loyihasini  ishlab  chiqish  va  Ittifoq 

shartnomasini tayyorlashni topshirdi.

 

1922  yil  29  dekabrda  Moskvada  to’rt  respublika  vakolatli  delegatsiyalarining 

konferentsiyasi bo’lib o’tadi. Konferentsiya SSSRni tuzish to’g’risida RKP(b) Markaziy

 

220

 

---

Qo’mitasi plenumi tasdiqlagan Deklaratsiya va Shartnoma loyihasini muhokama qilib, 

uni  maqullaydi.  30  dekabrda  uni  to’rt  respublikalarning  vakolatli  delegatsiyalari 

imzolaydilar.

 

1922  yil  30  dekabrda  Moskvada  Butunittifoq  Sovetlarining  I  s’ezdi  o’z  ishini 

boshlaydi. S’ezd RSFSR, USSR, ZSFSR va BSSR Sovetlari s’ezdlari saylagan vakolatli 

delegatlari imzolagan SSSRni tuzish to‘g‘risidagi Deklaratsiya loyihasini ko’rib chiqib,