― yengil atletika va uni o‘qitish metodikasi‖ fanidan O`quv-uslubiy majmua

kuchli  yengil  atletikachilar  tomonidan  razryad  me‘yorlarining  bajarilish 

yoshi 

Sport 

malakasi  

Erkaklar 

Ayollar 

Yoshi 

M+6 

Natija 

Yoshi 

M+6 

Natija 

800 m 

1500 m 

800 m 

1500 m 

III 

razryad 

14,6+0,68  2,09,9 

4.24,7 

14,2+0,85  2.27,8 

5.05,6 

II razryad   15,7+0,64  2.00,6 

4.10,4 

15,5+0,61  2.19,3 

4.47,2 

I razryad   16,9+0,61  1.55,3 

3.58,2 

16,7+0,74  2.12,0 

4.33,4 

SUN 

17,9+0,81  1.51,0 

3.48,3 

17,4+0,74  2.07,2 

4.22,2 

SU 

19,7+0,80  1.47,5 

3.42,9 

19,9+1,28  2.02,4 

4.12,2 

XTSU 

22,0+1,23  1.45,0 

3.36,6 

23,0+1,24  1.56,9 

3.58,9 

48-jadval. 

Uzoq masofalarga yuguruvchi kuchli yengil atletikachilar tomonidan razryad 

me‘yorlarining bajarilish yoshi 

Sportchila

r 

malakasi  

Erkaklar 

Ayollar 

Yoshi 

M±6 

Natija 

Yoshi M±6  Natija 

3000 m 

5000 m 

10000 m 

III 

razryad 

15,5±0,97  9.42,9 

-- 

-- 

-- 

II razryad   16,3±0,75  8.58,0 

15.19,7 

17,5±0,97 

32.28,7 

I razryad   17,4±0,7 

8.35,0 

14.41,2 

18,8±1,28 

30.42,9 

SUN 

18,9±0,95  8.10,0 

14.10,1 

20,02±1,34  29.33,7 

SU 

20,8±1,11  7.56,9 

13.49,3 

21,7±1,39 

28.34,8 

XTSU 

23,1±1,50  -- 

13.25,6 

24,5±1,75 

27.40,0 

III sport razryadini bajarishdan boshlab sport ustasi va xalqaro toifadagi sport 

ustasigacha  bo‘lgan  tayyorgarlik  davri  muvofiq  ravishda  5,3  va  7,6  yilni  tashkil 

etdi.  

10000  m  ga  yugurishda  razryad  me‘yorlari  300  hamda  5000  m  masofalarga 

nisbatan  1-1,5  yil  kechroq  bajariladi.  II,  I,  SUN,  SU  hamda  XTSU  razryadlarini 

bajarishni o‘rtacha  yoshi  muvofiq xolda 17,5; 18,8; 20,2; 21,7; 24,5  yilni tashkil 

qildi.  

O‘rta  va  uzoq  masofalarga  yugurishning  xozirgi  zamondagi  rivojlanishini 

baxolash  uchun  sportdagi  natijalar  dinamikasini  o‘rganish  zarur.  U  turli  xildagi 

terma  jamoalarga  saralash  mezonlaridan  biri  xisoblanadi.  90-chi  yillarning  kuchli 

sportchilari  tarixi  taxlil  qilindi:800  m  va  1500  mga  yugurishda  27  kishi,  5000 

hamda 10000 mga yugurishda 20 kishi. 

Ta‘kidlash  joizki,  sportdagi  natijalar  to‘g‘risidagi  boshlang‘ich  ma‘lumotlar 

ma‘lumotnomalarda  16-17  yoshdan  boshlab  beriladi.  Biroq  shu  narsa  aniqki, 

---

147 

 

4.00.00-3.50.00  (yoki  boshqa  masofalarda  shunga  o‘xshash)  natijalarga  erishish 

uchun 2-3 yil muntazam mashq qilish lozim.  

Shuningdek, yuqori darajadagi natijalar 10 dan oshgandan so‘ng ko‘rsatilgan 

xollar  ham  ko‘p  uchrab  turadi  (D.Baumann  32  yoshida,  V.Tanun  33  yoshida, 

A.Kirot 34 yoshida shaxsiy rekord o‘rnatganlar). E.Podkopaeva natijasiga esa xech 

kim  yaqin  kela  olmasa  kerak.  U  44  yoshida  Jaxon  chempioni  unvoniga  sazovor 

bo‘lgan.  Bu  vaqtda  u  20  yillik  sport  faoliyati  stajiga,  jumladan  yirik  jaxon 

miqyosida 10 yil stajga ega bo‘lgan. 2000-2013 yillar oralig‘ida juda ko‘plab o‘rta 

va  uzoq  masofaga  yuguruvchi  sportchilar  etishib  chiqdi.  Ulardan:  1500  m 

masofada  Yuriy  Borzovskiy,  D.L.Rudesha,  Xishom  Em  Gurut,  Kippor  Kiplagat, 

Faran,  Yunessi  Bekele,  Eluid  Kipsokolar  hozirda  etakchi  sportchilardan  sanaladi. 

Ularni o‘rtacha yoshi 22-24 ni tashkil etadi.  

Antropometrik xususiyatlar o‘rta masofalarga yuguruvchilarning bo‘yi baland, 

vazni  nisbatan  kam  bo‘lishi  kerak,  degan  fikr  mavjud.  Taniqli  o‘rta  va  uzoq 

masofalarga  yuguruvchilar  orasida  baland  bo‘yli  sportchilar  xam,  o‘rta  va  past 

bo‘ylilar  ham  bor.  Xuddi  shuni  vazn  xaqida  ham  aytish  mumkin.  Vazn 

ko‘rsatkichlari juda tez o‘zgarib turadi. Antropometrik belgilarning o‘zgarishi ko‘p 

jixatdan sportchilar yoshiga bog‘liq. O‘rta masofaga yuguruvchi kuchli sportchilar 

va  stayerlarning  yoshi  oxirgi  yillarda  ancha  kamaydi.  Agar  70-80  yillarning 

yuguruvchilari  23-25  yoshda  (o‘rta  masofaga  yuguruvchilar)  va  25-27  yoshda 

(stayerlar) rekord natijalarga erishgan bo‘lsalar, hozirda zamonaviy yuguruvchilar 

o‘zlarini rekord natijalarini 21-22 yoshdan boshlab ko‘rsatmoqdalar.  

49-jadval