*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

4.
 
MENEJMENT MEXANIZMLARI: BOSHQARUV VOSITALARI 
VA USULLARI 
Boshqarish  mexanizmi  -  mexanikani,  boshqaruv  ishining  o‘ziga  xos 
xususiyatlarini,  boshqariladigan  obyektga  ta’sir  qilish  vositasi  shaklida  turli 
xil  vositalami  va  menejer  tomonidan  ularni  tanlash  texnologiyasini  ochib 
bemvchi  menejmentning  markaziy qurolidir.  Boshqamv  mexanizmini ishlab 
chiqish  (xodimlarga  ta’sir  ko'rsatishning  zarur  vositalarini  tanlash),  birinchi 
navbatda, to‘g‘ridan - to'g'ri rahbarlaming asosiy muammosini tashkil etadi, 
garchi boshqamv apparati o‘z faoliyatining qolgan qismida bu mexanizmning 
yaratuvchisi bo'Isa ham.
 
Boshqarish vositalari - bu menejmentning unsurlari va ular orqali ta’sir 
qurollaridir.  Har  qanday  holatda,  bu  muayyan  boshqamv  usullaridan 
foydalanishni o‘z ichiga olgan boshqamv funksiyalarining tarkibiy qismlari, 
rasmiylashtirilgan jihatlari hisoblanadi.
 
Qabul  qilingan  qaromi  muvaffaqiyatli  amalga  oshirish  uchun 
rejalashtirish, nazorat qilish, tashkil etish va axborot ta’minoti zarur bo‘ladi. 
Ular boshqamv vositalari deb ataladi
56
.
 
Rejalashtirish  alohida  fazalarga  bo‘linishi  mumkin:  maqsadlami 
aniqlash,  muammolami  tahlil  qilish,  muqobillami  topish,  qabul  qilingan 
qarorlami  baholash.  Rejalashtirishning  maqsadi-kelajakda  muayyan  ish 
parametrlarini  belgilaydigan  loyihalami  ishlab  chiiqish,  natijada  maqsadga 
erishishdir. Ushbu loyihalar yordamida maqsadlarga erishishda imkoniyat va 
xatarlar  o‘z  vaqtida  aniqlanadi.  shuningdek,  zamr  tashkiliy  chora-  tadbirlar 
shakllantiriladi.  Rejalashtirish  odatda,  rejalami  amalga  oshirish,  mantiqiy, 
nazorat  qilish  va  rad  etishni  tahlil  qilishdir.  Nazorat  reja  va  haqiqat 
o‘rtasidagi  farqni  belgilashi  kerak  va  rad  etish  tahlillari  bu  farqlaming 
sabablarini  aniqlaydi.  Nazorat  va  tahlil  natijalari,  o‘z  navbatida,  keyingi 
rejalashtirish jarayoni uchun muhim ma’lumotlami beradi.
 
Tashkilotning  vazifasi  -  maqsadga  maqbul  erishish  uchun  korxonada, 
shaxslarda  va  materiallar  o‘rtasidagi  munosabatlami  shakllantirishdan 
iboratdir.  Buning  uchun  albatta  bir  qator  muqobillar  mavjud  bo‘lishi  shart. 
Ular  fanda  tashkiliy  shakllar  va  tashkiliy  modellar  deb  ataladi.  Ulami 
tanlashda  ular  maqsadga  yo‘naltirilgan  va  tashqi  muhitning  ta’siri  ham 
hisobga olinadi.
 

---

56
 https:// studfiles.net/preview/5429879/page: 27/ 
148 
 
Axborot-bu  tashkilotni  boshqarish  va  tashkil  etish  jarayoni  uchun  zarur 
bo‘lgan  maqsadli  bilimdir.  Rejalashtirish  va  nazorat  qilish  axborotni  qayta 
ishlash  jarayonlari  tezlashtiradi.  Tashkilot  korxonalar  o‘rtasidagi  axborot 
aloqalarini o‘matish bilan shug‘ullanadi.