*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Ijtimoiy adaptatsiya nima degani? 
Ijtimoiy adaptatsiya (yunoncha 
“adapto”  -  moslashish)  anomal  bolalaming  individual,  guruhli 
xulqlarini  ijtimoiy  qoidalar,  qadriyatlarga  mos  kelishini  ta’minlash 
deganidir
73
.
 
So'nggi  yillarda  go‘daklik  davridagi  ijtimoiy  adaptatsiyaga  qiziqish 
ancha ortdi. Ta’lim muassasalalarida tarbiyalanayotgan barcha bolalar 
uchun ijtimoiy adaptatsiya muammosi muhim ahamiyatga ega. Hozirgi 
vaqtda  bolaning  ko‘nikish  imkoniyatlarini  oshirish,  uning  ijtimoiy 
aloqalarini kengaytirish bola shaxsining shakllanishi uchun nihoyatda 
katta  ahamiyat  kasb  etmokda.  Bola  shaxsining  rivojlanishi  uning 
aloqalarining  xilma-  xilligiga  bog‘liq.  Demak,  bolaning  har  tomonlama 
rivojlanishi  iming  aloqalarining  ko‘p  tomonlama  rivojlanishiga  sabab 
bo‘ladi.
 
Shuning  uchun  ijtimoiy  aloqalaming  barvaqt  shakllanishi 
tarbiyaga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Ijtimoiy adaptatsiya qobiliyati oliy nerv 
faoliyatining  rivojlanishiga  bogiiq  ravishda  postanal  antogenez
74
da 
shakllanadi.  Bu  jarayon  hayotning  ilk  uch  yilida,  ayniqsa,  jadal 
kechadi.  Shaxsning  ijtimoiy  adaptatsiyasi  uchun  yangi  ijtimoiy 
muhitdagi  aloqa  va  meyorlar  haqidagi  ma’lumot  muhim  ahamiyatga 
ega.  Yangi  ijtimoiy  talablarga  ko‘nikish  bir  qancha  ruhiy-hissiy 
qiyinchiliklami  ham  keltirib  chiqaradi.  Bola  ijtimoiy  adaptatsiyani  o‘z 
tajribasi  asosida  ta’lim-  tarbiya  jarayonida  o'rganadi.  Ijtimoiy 
adaptatsiya  qobiliyatini  hosil  qilish,  o‘z  navbatida,  ko‘nikish  im 
koniyatini kengaytiradi.
 
Shu  bilan  birga,  bolaning  ko‘nikish  imkoniyatlarida  inqirozli 
holatlar  ham  hosil  boiishi  mumkin.  Bu  im  koniyatlar  esa  bolaning 
atrofidagilar  bilan  aloqalarining  rivojlanishiga,  bola  miyasida 
axborotlami  qayta  ishlashiga  bogliqboladi.  Bolada  aniq  bir 
mikroijtimoiy muhitaing shartlari sifatida shakllanadigan yurish-turish 
shakllari  ijtimoiy  adaptatsiyaning  fiziologik  holati  hisoblanadi.  Bu 
sharoitlar  o‘zgaradi,  masalan,  bolalar  biron-bir  muassasaga 
kirganlarida ulardan yurish- turishining ham o‘zgarishi talab qilinadi.
 
Turli  yosh  davrlarida  bu  turli  darajadagi  qiyinchiliklami  keltirib 
chiqaradi.  Bolalaming  ta’lim  muassasalaridagi  adaptatsiyalarining 
asosiy xususiyati ulaming oilalarida shakllanadigan, ota- onasi hamda 
safdoshlari bilan shakllanadigan munosabatlari orasidagi farqidir.
 
                     
73
 
U.LInoyatov, N.A.Muslimov, M.Usmonboeva, D.Inog’omova. PEDAGOGIKA: 1000 ta savolga 1000 ta javob. Metodik 
qo’llanma, Toshkent - 2012,182- bet. (
http://tmetod.uz/wp-content/uploads/pedagogika-savol-javob.pdf
)
 
74
 
https://studfiles.net/preview/3625880/
 

---

278