” To’rtko’l ko’p tarmoqli texnikumi Direktori Z. Yusupova “ ” 2022-yil “tabiiy va texnika fanlari

ANNOTATSIYA

Mazkur Bitiruv Malakaviy ish “Portland sement xamashyosi ishlab chiqarish” nomlangan bo’lib u 3 ta bob va 6 paragrafdan, xulosa va takliflardan va foydalanilgan adabiyotlar ro’yhatidan iborat.

Bitiruv Malakaviy ishning kirish qismida “Portland sement xamashyosi ishlab chiqarish”ni samarali tashkil etishda tutgan o’rni ochib berilgan, mavzuning nazariy va amaliy ahamiyati keltirilgan.
Mazkur ishning birinchi bobida “portlandsement haqida umumiy tushunchalar” yoritilib berilgan.
Bitiruv malakaviy ishning xulosa qismida “portlandsement sanoatini ishlab chiqarishni yaxshilash” jarayonini tashkil etish uchun ishning mazmuni va mohiyatidan kelib chiqqan tarzda umumlashtirilgan.
Mazkur masala bo’yicha aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish va yutuqlarni ommalshtirishga doir aniq takliflar berilgan.
“Portland sement xamashyosi ishlab chiqarish” ishlarni tashkil etishninh maqsadi ta’lim jarayonining samaradorligini oshirish, ta’limda ko’zlangan natijalarga erishishdan iborat bo’ladi. Bularning barchasini inobatga olgan tarzda ushbu malaka ishining mavzusini aynan “Portland sement xamashyosi ishlab chiqarish” deb nomlandi.
Bitiruv malakaviy ishni tayyorlashda Oliy o’quv yurtlari, maktab darsliklari, adabiyotlar va ommaviy adabiyotlardan va internetdan to’plangan materiallardan foydalanilgan.
KIRISH

Erib qovushib qolguncha kuydirilgan klinkerni gips, bahzi hollarda esa maxsus qo’shimchalar bilan birgalikda tuyishdan hosil bo’lgan gidravlik bog’lovchi modda portlandtsement deb ataladi. Kuydirish mahsulotida kalg’tsiy silikatlar ko’p bo’ladi (70—80%). Qisman yerish natijasida qovushib qotib qolgan mayda-yirik tosh bo’laklar klinker deyiladi. Portlandtsementni klinker tarkibiga mos keladigan mahsulotning xomashyo aralashmasini toia yeritish yohli bilan ham olish mumkin.

26798.0~26798.2-85 Davlat standartlariga ko’ra portlandtsement xossalarini o’zgartirib turish, shuningdek, Lining tannarxini kamaytirish maqsadida klinkerga faol (gidravlik) va inert mine­ral qo’shimchalar qo’shishga ruxsat yetiladi. Inert qo’shimchalar (ohaktosh, dolomit, kvars qum va boshqalar) miqdori 10% dan, faol (trepel, diatomit, trass va boshqalar) qo’shimchalar miqdori esa 15% dan oshmasligi kerak. Biroq gidravlik qo’shimchalar 20% va undan ortiq bo’lishi ham mumkin. U holda maydalangan mahsulot nima qo’shilganiga qarab nomianadi. Yahni, qo’shilma sifatida donador domna toshqoli ishlatilsa, toshqolportlandtsement deb, tabiiy gidravlik qo’shilmalar ishlatilsa, pussolanportlandtsement deb ataladi.
Klinkerni tuyayotganda unga odatda ko’pi bilan 3% gips (suifat kislota angidridiga aylantirib hisoblaganda) qo’shiladi. Bu bilan tsementning tishlashish muddati uzaytiriladi. Bu esa uning xossalariga yaxshi tahsir qiladi.
Shunday qilib, portlandtsement klinker, gidravlik (yoki inert) qo’shilma va gips aralashmasidan iborat. Bundan tashqari uning tarkibida oz miqdorda - 1 % gacha boshqa moddalar, masalan, tsement sifatini buzmaydigan, ammo uning yaxshiroq maydala-nishiga yordam beradigan intensifikatorlar (qurum, ko’mir) ham bo’lishi mumkin. Zamonaviy qurilishda portlandtsement va uning turlari asosiy material bo’lib hisoblanadi, undan turli bino va inshootlarni qurish uchun zarur bo’lgan beton va temir beton konstruksiyalar yasalmoqda.
TSement sifati borgan sari yaxshilanmoqda, uning mustahkamlik ko’rsatkichlari ortmoqda. Portlandtsementning o’rlacha markasi 500 dan (GOST 310 - 85) ortib ketdi, tsement turlari ham ko’pay-moqda, bir qator maxsus tsementlar chiqarilmoqda.


MUNDARIJA: