“ токсикологик текширишларнинг методологик асослари”

---

“
ТОКСИКОЛОГИК 
ТЕКШИРИШЛАРНИНГ
МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ”
2020-й
ТОШКЕНТ ТИББИЁТ АКАДЕМИЯСИ
АТРОФ МУҲИТ ГИГИЕНАСИ КАФЕДРАСИ
Фан: ГИГИЕНА. ТИББИЙ ЭКОЛОГИЯ.

---

“Ўзбекистон Республикаси Давлат санитария назорати" ҳақидаги Қонун 
(1992 й) инсон фаолиятининг ҳамма соҳаларида токсикологик баҳолашдан 
ўтмаган кимёвий моддаларни қўллашни тақиқлайди. Шунга боғлиқ ҳолда 
ҳар қандай янгидан синтезланган кимёвий моддани амалиётда қўллашдан 
аввал унинг иқтисодий самарадорлиги ёки бошқа хусусиятларидан қатъий 
назар токсикологик-гигиеник баҳолашдан ўтказилиши шарт. Бундай 
текширишларнинг асосий мақсади янги кимёвий модданинг одам 
организми учун ҳавфлилик даражасини ўрнатиш ва агар уни қўллаш 
мумкин бўлган тақдирда - атмосфера ҳавоси, ишчи зонаси ҳавоси, сув, 
тупроқ, озиқ-овқат махсулотлари учун гигиеник регламентларини аниқлаш 
хисобланади. 

---

Гигиено-токсикологик текширишлар бир нечта
босқичда ўтказилади:
•
1-босқич
- модда ёки
препаратнинг физик-кимёвий
хоссаларини (агрегат ҳолати, 
солиштирма оғирлиги, ҳиди, 
сув ёки бошқа муҳитларда
эриши хусусиятлари кабилар), 
ҳамда модданинг қўлланиши
мумкин бўлган соҳасини
тавсифлаш;

---

---

2 - босқич -
ўткир тажрибани ўтказиш. Бу текшириш босқичининг
асосий вазифаси қуйидагилардан иборат:
•
ўткир таъсир характерини аниқлаш ва ўткир захарланиш холатининг
белгиларини тавсифлаш, қайси орган ёки система кўпроқ даражада
шу модда таъсирига учраганлигини руёбга чиқариш;
•
LD
16
, LD
50
, LD
84
(ёки CL
116, 50, 84
) ва шунга мувофиқ шу кўрсаткичлар
бўйича препаратнинг захарлилик синфини аниқлаш.

---

•
Ўткир тажриба бир неча гуруҳдаги ҳайвонларда ўтказилади (сичқон 
бўлса ҳар гуруҳда 10 тадан кам бўлмаслиги, каламушлар бўлса - 6 
тадан кам бўлмаслиги керак). Захарлашни бошлашдан олдин
ҳайвонларнинг вазни аниқланади ва ҳар бир ҳайвон ошқозони ичига 
юбориладиган доза ҳисобланади. Препарат юборилгандан сўнг 2 
ҳафта давомида ҳайвонлар кузатилиб борилади ва клиник 
заҳарланиш белгилари содир бўлса, уларни ёзиб олинади. Ўтган вақт 
мобайнида гуруҳдаги ҳайвонларнинг қанчаси захарланиш орқали 
ўлгани ва ўлиш муддати ҳам ёзиб борилади. Модданинг ички 
органларга таъсирини баҳолаш учун ўлган ҳайвонларни ёриб, ички 
органларни макроскопиядан ўтказилади. Зарурият туғилса, гистологик 
текширишлар учун ҳар бир органдан микропрепарат тайёрланади. 
Ўткир заҳарланиш параметрлари ўлган ҳайвонларнинг фоизлардаги 
қийматига мувофиқ махсус усуллар бўйича хисобланади (пробит-
анализ).

---