ʻ tarixiy ahamiyati. Mustaqillik tushunchasi

2. O‘zbekistonning iqtisodiy mustaqillik va siyosiy suvereniteti uchun
amaliy harakatlar
Shunday bir tarixiy sharoitda sobiq SSSRdagi siyosiy vaziyat keskinlashib
bordi. XX asrining 90 – yillari boshlarida Ittifoq tarkibidagi ko‘pchilik
respublikalar mavjud vaziyatni o‘zgartirishni talab qilisha boshladi. 1990 yil
bahorida Sovet Sosialistik Respublikalari hisoblangan Boltiqbo‘yidagi Litva (11
mart), Latviya (4 mayda), Estoniya (8 may), keyinroq Gruziya (oktyabr) va
Ozarbayjon (1991 yil fevral) Ittifoq tarkibidan chiqqanligini e’lon qildi. Bu holat
SSSRning davlat butunligiga jiddiy ta’sir ko‘rsatdi. Moskva 1990 yil kuzida
Markaz bilan respublikalar o‘rtasidagi munosabatlarni yangilash yuzasidan

---

muzokaralar jarayonini boshlab yubordi. Shu asosda markaziy hokimiyat
jamoatchilikning talablari ostida Ittifoq shartnomasini yangilash zaruratini e’tirof
etishga majbur bo‘ldi.
SSSR Oliy Soveti Ittifoq shartnomasini o‘zgartirish, SSSRni teng huquqli
suveren respublikalar Federasiyasi sifatida yangilash xususida xalqning fikrini
bilish maqsadida 1991 yil 17 mart kuni Butunittifoq referendumini o‘tkazishga
qaror qildi. 1991 yil 20 fevralda O‘zbekiston Oliy Kengashning Rayosati
referendum o‘tkazishni ma’qulladi va SSSR Oliy Soveti tomonidan tayyorlangan
byulleten bilan birga yana bitta qo‘shimcha byulletenni ovozga qo‘yishga qaror
qildi. Qo‘shimcha byulletenga «Siz O‘zbekistonning mustaqil, teng huquqli
respublika sifatida yangilangan Ittifoq (Federasiya) tarkibida qolishiga rozimisiz?»
degan savol qo‘yildi. Ovoz berishda qatnashgan saylovchilarning 93 % bu savolga
«Ha» deb javob berdilar. Demak, o‘zbekistonliklar o‘z mamlakatini mustaqil
davlat sifatida federativ ittifoqda bo‘lishini, O‘zbekistonning suveren respublika
sifatida rivojlanishini yoqlab ovoz bergan edilar. 1991 yil aprelda Kiyevda
Ukraina, Rossiya, Belorus, O‘zbekiston, Qozog‘iston respublikalari rahbarlarining
uchrashuvi bo‘ldi. Uchrashuvda mustaqil respublikalar manfaatlariga mos
keladigan Ittifoq shartnomasini tuzishga yondashish yo‘llari ishlab chiqildi va
tegishli bayonot imzolandi. Bu hujjatni Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston
Respublikalari ham imzolashga rozilik bildirdi. Markaz yon berishga majbur
bo‘ldi. 1991 yilga kelib O‘zbekistonda respublikaning davlat mustaqilligiga doir
mutlaqo yangi davlat ramzlari tayyorlash va qabul qilish borasida dadil ishlar
qilina boshlandi. 1991 yil 15 fevralda O‘zbekiston Oliy Kengashi
«O‘zbekistonning davlat ramzlari to‘g‘risida» maxsus qaror qabul qildi.