|
MAVZU: Mustaqil O zbekiston Respublikasining tashkil topishi va uning
ʻ
tarixiy ahamiyati.
1. Mustaqillik tushunchasi
Mustaqil davlatning ichki va tashqi ishlarda boshqa davlatlarga qaram
bo lmay faoliyat ko rsatishi. Mustaqillik tamoyillariga rioya etish davlatlararo
ʻ
ʻ
o zaro munosabatlarda yetakchi, hukmron qoidadir. Har bir davlatning
ʻ
mustaqilligini tan olish o zaro tinch-totuv yashashning prinsiplaridan biridir. U
ʻ
BMT Ustavi va xalqaro shartnomalar va deklaratsiyalar bilan mustahkamlab
qo yilgan.
ʻ
Unga rioya qilish hozirgi zamon xalqaro huquqining asosiy vazifasidir.
Davlatning suvereniteti uning boshqa davlatlar bilan munosabatlaridagi
mustaqilligini ham bildiradi. Mustaqillik davlatning faqat siyosiy emas, balki
iqtisodiy mustaqilligini ham anglatadi.
Mustaqillik insoniyatning azaldan orzu-umidi bo lib kelgan. Ana shu g oya
ʻ
ʻ
asosida AQSH, Fransiya, Lotin Amerikasi mamlakatlarida inqiloblar yuz berdi.
XX-asrning 90-yillariga kelib sotsialistik mamlakatlarda inson huquqlarini himoya
qilish va ozodlikka intilishning yangi bosqichi boshlandi. Sharqiy Yevropa
mamlakatlarida qariyb yarim asr hukm surgan totalitar davlat tuzumi inqirozga yuz
tutib, demokratik tartibotlar qaror topa boshladi. Yugoslaviya Sotsialistik Federativ
Respublikasi parchalanib, uning o rnida bir necha mustaqil respublika,
ʻ
Chexoslavakiya Sotsialistik Respublikasi ikkiga bo linib, Chexiya va Slovakiya
ʻ
suveren davlatlari vujudga keldi. Germaniya Federativ Respublikasi va Germaniya
Demokratik Respublikasi birlashib, nemislar yashaydigan hududda sotsialistik
tuzum barham topdi. Ayni chog da, sobiq SSSR parchalanib uning o rnida
ʻ
ʻ
mustaqil taraqqiyot yo lini tanlagan 15 mamlakat tashkil topdi. Boshqacha qilib
ʻ
aytganda, bu davrga kelib Mustaqillikka erishish masalasi dunyoni keng qamrab
olgan jarayonga aylandi. O zbekistonning Mustaqillikka erishishi ana shu
ʻ
olamshumul jarayon tarkibida yuz berdi.
Mustaqillik imkoniyatlarini oldindan payqagan, mamlakat ijtimoiy-siyosiy
jarayonlarining borishini to g ri kuzatib, to g ri baholay bilgan O zbekiston
ʻ ʻ
ʻ ʻ
ʻ
ittifoqdoshlari orasida birinchilardan bo lib, o z mustaqilligini e lon qildi: 1991 yil
ʻ
ʻ
ʼ
31 avg. kuni qabul qilingan O zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi
ʻ
to g risidagi Bayonot O zbekiston hukumatining siyosiy yo lini to la
ʻ ʻ
ʻ
ʻ
ʻ
qonunlashtirib berdi. 1991 yilning avgustida "O zbekiston Respublikasining Davlat
ʻ
mustaqilligi asoslari to g risida"gi qonun qabul qilindi va ana shu qonun doirasida
ʻ ʻ
O zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining bundan keyin O zbekiston SSRni
ʻ
ʻ
O zbekiston Respublikasi deb atash, 1-sentyabrni Mustakillik kuni deb e lon
ʻ
ʼ
qilish, O zbekiston Konstitutsiyasiga o zgartish va qo shimchalar kiritish,
ʻ
ʻ
ʻ
shuningdek, ittifoqning va uning tarkibiga kiradigan barcha mustaqil davlatlarning
oliy qonun chiqaruvchi idoralariga, barcha xorijiy davlatlarga va jahon
hamjamiyatiga murojaat qilib, ularni respublikaning davlat mustaqilligi e lon
ʼ
qilingan hujjatni tan olishga da vat etish to g risida qaror qabul qildi. Bu
ʼ
ʻ ʻ
O zbekiston mustaqilligining dastlabki huquqiy poydevori edi.
ʻ
"O zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari to g risida"gi
ʻ
ʻ ʻ
qonun 17 moddadan iborat bo lib, u O zbekiston Respublikasining asosiy
ʻ
ʻ
belgilarini aniqlab berdi. Qonunga ko ra, O zbekiston Respublikasi o z tarkibidagi
ʻ
ʻ
ʻ
Qoraqalpog iston Respublikasi bilan birga mustaqil demokratik davlat deb e lon
ʻ
ʼ
qilindi. O zbek xalqi o z taqdirini o zi belgilash huquqiga ega bo ldi, xalq davlat
ʻ
ʻ
ʻ
ʻ
hokimiyatining birdanbir sohibi, egasi, xo jayini bo lib qoldi. O zbekiston
ʻ
ʻ
ʻ
mustaqilligi respublikada adolatli, demokratik, insonparvar jamiyat qurish uchun
yo l ochib berdi, o z milliy davlatchiligini barpo qilishga imkoniyat yaratdi.
ʻ
ʻ
Mustaqillik tufayli O zbekiston xalqaro miqyosda o zini tanitish, ayni
ʻ
ʻ
chog da xalqaro huquq me yorlari asosida jahondagi barcha davlatlar bilan teng
ʻ
ʼ
hamkorlik qilish imkoniyatini qo lga kiritdi. Jahon haritasida O zbekiston yangi,
ʻ
ʻ
yosh mustaqil davlat sifatida o z o rniga ega bo ldi.
ʻ
ʻ
ʻ
Iqtisodiyotda tub o zgarishlar qilish uchun imkoniyat yaratildi. Ya ni jahon
ʻ
ʼ
amaliyoti isbotlagan bozor iqtisodiyotiga o tish uchun sharoit barpo etildi. Mulkka
ʻ
munosabat tubdan o zgarib, jamiyatda yangi mulkdorlar sinfini shakllantirish
ʻ
uchun imkon ochildi.
Mustaqillik xalqning ma naviy uyg onishi uchun to la imkoniyat yaratdi. Yurt
ʼ
ʻ
ʻ
tarixi, qadimiy madaniyat tiklana boshladi. Xalqining azaliy urf-odatlari, ma naviy
ʼ
qadriyatlari unga qaytarib berildi. Dinga munosabat mutlaqo ijobiy tomonga
o zgardi. Shunday qilib, qo lga kiritilgan Mustaqillik o zbek xalqi tarixida
ʻ
ʻ
ʻ
tamoman yangi davrni boshlab berdi, milliy dunyoqarashda yangicha tafakkur
shakllana bordi. Xalq kelajakka ishonch bilan qaray boshladi. O z yurtining to la
ʻ
ʻ
xo jayini ekanligini, o z taqdirini o zi belgilash imkoniyatini qo lga kiritganligini
ʻ
ʻ
ʻ
ʻ
his qila boshladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
