" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

2 - § .  H uquqiy  ong  tushunchasi  va  tuzilishi

Jam iy at  h ayotining  ja d al  va  j o ‘shq in   rivojlanishida  h u q u q   ijtimoiy 

m u n o s a b a tla rn i  tartibga  solish  y o ‘li  bilan  ularga  uyushqoqlik  va  batartib- 

lik  baxsh  etadi.  H u q u q n in g   m u n o sab atlarn i  tartibga  solishdagi  t a ’sir 

y o ‘nalishi  o ‘ta   k o ‘p  qirralidir.  U   b ir  to m o n d a n ,  m avjud  ijtimoiy  m u n o ­

sabatlarni  m u sta h k am lay d i  va  barqarorlashtiradi,  ikkinchi  to m o n d a n , 

h a y o td a   endi  vujudga  kelayotgan  yangi  m u n o sab atlarn in g   rivojiga  rag‘b at- 

lantiruvchi  t a ’sir  k o ‘rsatadi.  Ijtim oiy  hayot  rivojiga  xalaqit  beruvchi,  y a’ni 

ijtimoiy  m u n o s a b a tla r  u c h u n   n o m a q b u l  b o ‘lgan  hodisalarning  oldini 

olishda  h a m   h u q u q n in g   aham iy ati  katta.

Huquq —

  erkinlik  m e ’y orini  belgilab  yoki  chegaralab,  m ajburiyat  yuk- 

lab  va  aniqlab,  kishilar  faoliyatini  ijobiy  y o ‘naltirish  u c h u n   ularning  fe’li- 

atvoriga  faol  t a ’sir  k o ‘rsatadi.  H u q u q n in g   tartibga  soluvchi  xususiyati, 

u n in g   kishi  ongiga  t a ’siri  orqali  yuzaga  chiqadi.  H u q u q iy   talablar  dastlab 

o n g d a   aks  etib,  shaxs  to m o n id a n   anglab  yetiladi,  tushu n ilad i  va  ru h an  

o ‘zlashtiriladi,  inson n in g   h u q u q q a   m u n o s a b a tin i  belgilovchi  taassuroti  va 

e ’tiqodi  m u rak k a b   bilim lar  natijasida  shakllanadi.

H u q u q   ijtimoiy  hodisa  sifatida  o n g d a n   tash q arid a  mavjud  b o ‘la 

olm aydi.  U   haqiqiy  voqelikning  b o sh q a  b a rc h a   hodisalari  kabi,  jam iyat

281

---

DAVLAT  VA  HU Q U Q   NAZARIYASI

ongida  aks  etib,  nafaqat  uning  i n ’ikosi,  balki  bilish  quroli  yoki  usuliga 

aylanadi.  U sh b u   m urakkab  ruhiy  so h ad a  kechadigan  fikrlash  va  ta fakkur 

jarayoni  huquqiy  haq iq atn in g   ongdagi  aksini  tu s h u n ib   yetish  va  h u q u q  

haqidagi  bilim larni  shakllantirish  bilan  bo g ‘liq.  H u q u q   va  on g   o ‘rtasida 

vujudga  keladigan  uzviylikni  naza rd a  tutib,  avvalo,  h u q u q iy   o n g   tu s h u n - 

chasini  oydinlashtirib  olish  lozim.