" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

ijtimoiy

 

omillar

  (sotsial  faktorlar)  jid d iy   t a ’sir  k o ‘rsatadi.  Ijtim oiy  om illa r  huqu q iy  

tartibga  solish  ehtiyojini  aniqlashga,  h u q u q iy   hujjat  loyihasini  tayyorlash- 

ga,  q o n u n c h ilik   hujjati  loyihasini  m u h o k a m a   qilish  va  qabul  qilishga, 

pirovardida  uning  m a zm u n ig a  u  yoki  b u   ta rzda  t a ’sir  o ‘tkazuvchi  ijtimoiy 

hayot  hodisalaridir.  H u q u q n i  yaratish  va  shakllantirish  ja ra y o n ig a  eng 

a w a l o   iqtisodiy  (m oddiy),  siyosiy,  ijtimoiy,  mafkuraviy  va  b o sh q a  om illar 

t a ’sir  k o ‘rsatadi.  S hu  bois  h u q u q   yaratish  ja ra y o n id a   ijtimoiy  om illar 

im k o n   q a d a r  t o ‘la  hisobga  olinsa,  yaratilayotgan  q o n u n la r  (h u q u q iy   h u j­

jatlar)  jam iyat  rivojlanishining  obyektiv  qonuniyatlariga,  ta ra qqiyot  e h ti- 

yojlariga  shunch alik   m os  keladi,  hayot  bilan  h a m o h a n g   b o ‘ladi'.

Ijtim oiy  a h am iy atg a  m olik  m u a y y an   n o r m a tiv -h u q u q iy   hujjatni 

yaratishda  q o n u n   chiqaruvchi  organ,  h a r  q a n d a y   h u q u q   ijodkorlik  sub- 

yekti  quyidagi  vazifalarni  bajarishi  lozim  b o ‘ladi:

1  Q   a  r  a  n  g: 

Odilqoriyev  X .T .

  0 ‘zbekiston  R espublikasida  Q o n u n   chiqarish jaray o n i.  —  Т .,  1995. 

83-bet.

230

---

XI  B O B .   HU Q U Q   IJO D KO R LIG I

-   tegishli  norm ativ   -   huqu q iy   hujjat  qabul  qilinishi  zarurligini  bel­

gilovchi  turli  sotsial  om illarni  o ‘rganish;

-   h u quqiy  n o rm a la rn i  shakllantirish  (loyihalashtirish)  c h o g 'id a   ijti­

m oiy  va  milliy  q atlam larning,  sinflarning,  b u tu n   ja m iy a tn in g   k o ‘p  qirrali 

m anfaatlarini  aniqlash  va  e ’tib o r  bilan  inobatga  olish;

-   tayyorlanayotgan  huqu q iy   n o rm a la r  loyihasini  tarixan  a w a l   qabul 

qilingan  analogik  hujjatlar  bilan  va  xorijiy  davlatlarda  bugungi  k u n d a  amal 

qilayotgan  sh u n d a y   huqu q iy   q o id a lar  bilan  qiyosiy  tahlil  o ‘tkazish;

-   zaruriyat  ta q o zo   etg an d a  ijtimoiy  m unosab atlarn i  tartibga  solishning 

o q ilo n a   variantlarini  aniqlash  u c h u n   ijtimoiy  e k sp erim en t  (tajriba) 

o ltkazish;

-   loyihalashtirilayotgan  h u quqiy  n o rm a n in g   huqu q iy   tizim da  am al 

qilayotgan  b o sh q a  n o rm a la r  bilan  o ‘zaro  aloqasi  va  o ‘zaro  t a ’sirining 

xususiyatlarini,  tabiatini  aniqlash  kabi  q a to r  harakatlarni  am alga  oshirish1.

H u q u q   ijodkorligi  davlat  faoliyatining  huquqiy  shakllaridan  biri  b o ‘lib, 

bu  ja ra y o n d a   quyidagi  funksiyalar  bajariladi:  q o n u n la r,  boshqa  huquqiy 

hujjatlar  loyihasini  tayyorlash;  am aldagi  q o n u n ch ilik n i  yangilash,  uni  ijti­

m o iy   taraqqiyot  ehtiyojlariga  d o im o   moslashtirib  turish;  eskirgan  huquqiy 

no rm alarn i  b e k o r  qilib  borish;  h u q u q d a   hal  etilm agan  ja b halar,  b o ‘shliq 

(p robel)ni  t o ‘ldirib  borish;  q o n u n ch ilik n i  tartibga  keltirish  bir  tizim ga  so­

lish  (sistemalashtirish).

Davlat  q o n u n c h ilik   faoliyati  orqali  siyosiy,  iqtisodiy,  sotsial-m adaniy 

va  mafkuraviy  hayo tn in g   h a m m a   sohalaridagi  eng  m u h im   m asalalarni  hal 

etishga  qaratilgan  n o rm a tiv -h u q u q iy   hujjatlar  yaratadi.  Q o n u n ch ilik  

funksiyasi  h a r  q a n d a y   davlatning  ajralmas  funksiyasi  b o ‘lib,  bu  uning 

sh u n d a y   bir  faoliyat  y o bnalishiki,  u n d a   davlatning  oliy  vakillik  idorasi  ijti­

m o iy   tajribani  u m u m lashtirish  asosida  jam iyatga  davlat  rahbarligini 

o ‘tkazish  va  ijtimoiy  m u n o sab atlarn i  tartibga  solish  m aqsadida  q o n u n la r 

yaratadi,  mavjud  q o n u n la rn i  o ‘zgartiradi  va  eskirganlarini  b e k o r  qiladi.