" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

Qonunchilik  funksiyasining  mohiyati 

shundaki,  b u n d a   davlat  (h u k m - 

ro n   sinf)  o ‘z  irodasiga  rasmiy  majburiy  siyosiy  tus  beradi.  Ayni  paytda

1  Batafsilroq  q  a  r a  n  g: 

Керимов Д.А.

  Культура  и  техника  правотворчества.  -   М .,  1991.  С .23.

231

---

DAVLAT  VA  H U Q U Q   NAZARIYASI

uning  m ohiyati,  b u tu n   siyosiy  xarakteriga  q a ra m a s d a n ,  voqelikni,  ijtimoiy 

m u n o s a b a tla r m a z m u n in i  nazariy  an g lashdan  (h ech   b o i m a g a n d a   sh u n d a y  

bilish  ta q ozosidan)  iborat.  “ Q o n u n c h ilik   funksiyasi,  -   irodaning  am ali 

em as,  balki  uning  “ nazariy  energiyasi”  b o ‘lishlikdir.  Bu  yerda  iroda  o ‘zini 

q o n u n   o ‘rniga  o ‘tkazm aydi:  uning  roli  ay n an   haqiqiy  q o n u n n i  (obyektiv 

taraqqiyot  q o n u n in i)  ochish  va  ifoda  etishdan  iboratdir.  Q o n u n   c h iq a ru v ­

chi  q o n u n la rn i  k a s h f etm aydi,  balki  ularni  shakllantiradi,  u  faqat  a n g lan - 

gan  ijobiy  q o n u n la rd a   m a ’naviy  m u n o sab atlarn in g   ichki  q o n u n la rin i  ifoda 

e ta d i” 1.  D em ak ,  hayotning,  ta raqqiyotning  obyektiv  q onuniyatlari  b irlam - 

chidir,  q o n u n   esa  ularni  yuridik  shakl  sifatida  qayd  etadi.  Q o n u n   yaratish­

ning  m ohiyati  m a n a   shundadir.

Davlat  hokim iyati  yuridik  qonunla rsiz  o ‘z  am alini  topolm aydi.  Shu 

sababli  davlat  ijobiy  q o n u n c h ilik   yuritad im i  yoki  sifatsizmi,  b u n d a n  

q a t ’i  n aza r,  m a z k u r  faoliyatni  a lb a tta   a m alg a  o shiradi.  Bu  faoliyat 

b o ‘lm asa,  h e c h   bir  m asala  siyosiy  a h a m iy a tlilik   darajasiga  k o ‘ta rila  

olm aydi.  Z e ro ,  fuqarolik  jam iy atin in g   h a m m a   ehtiyojlari  h a m   q o n u n  

tariqasida  u m u m iy   e ’tirofga  sazovor  b o ‘lish  u c h u n   m u q a rr a r  ravishda 

davlat  irodasi  orqali  o ‘ta d i2.  B uning  sababi  shuki,  faqat  q o n u n la rg in a 

obyektiv  z a ru r  b o ‘lgan  h u q u q n in g   eng  m u h im   xususiyatlarini  im kon 

q a d a r  k o ‘p ro q   va  z a m o n av iy   darajad a  o ‘zida  ifoda  etib,  uni  davlat 

him oyasiga  q o ‘yishi  m u m k in .

Davlat  hokim iyatining  xalq  irodasiga  va  iqtisodiy  ehtiyojlarga  m os 

yuridik  q o n u n la ri  ja m iy a td a   m ujassam   h u q u q   sifatida  gavdalanadi.  Aslini 

olganda,  yuridik  q o n u n la r  q o n u n   chiqaruvchi  idora  to m o n id a n   qayd  etil- 

gan  va  shu  idora  to m o n id a n   ochilgan  m u a y y an   turdagi  ijtimoiy  m u n o ­

sabatlar  mavjudligining  obyektiv  q o n u n id a n   boshqa  narsa  em as.

S h u n d ay   qilib,  h u q u q   ijodkorligining  k o ‘rsatib  o ‘tilgan  funksiyalari- 

ning  yuqori  saviyada  m u n ta z a m   bajarib  turilishi  ijtimoiy  m unosab atlarn i 

huqu q iy   tartibga  solish  sam aradorligining  oshishini,  q o n u n c h ilik   tizim i- 

ning  takom illashuvini  t a ’minlaydi.

1 

K.M arks,  F.Engels.

  A sarlar,  1-jild,  162,  359-betlar.

2 

K.M arks,  F.Engels.

  T an lan g an   asarlar,  3-jild,  435-bet.

2 3 2

---

XI  B O B .   HU Q U Q   IJO D KO R LIG I