" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

uchinchi  bosqich

  —  h u q u q n in g   m utlaq  h u k m ro n lik   davri.  Bu  davrda 

o d a t  o ‘z  o ‘rnini  davlat  to m o n id a n   yaratilgan  h u q u q q a   b o ‘shatib  bergan  va 

hozirga  q a d a r  h u q u q   t o ‘la  h u k m ro n lik   qilm oqda;

Hozirgi  vaqtda  o d a t  faqat  h u q u q   yetarli  ta rz da  tartibga  sola  o lm ay o t- 

gan  b o ‘shliqlarni  t o ‘ldirish  m aqsadida  q o ‘llanilm oqda.  H a r   q an d ay   odat 

h a m   huquqiy  o datga  aylana  olm aydi,  balki  u  m a ’lum   bir  g u ru h ,  sin f yoki 

b u tu n  ja m iy atn in g   m anfaatlariga  m os  kelgan  ta q d irdagina,  ijtim oiy  foydali 

va  davlat  to m o n id a n   q o ‘lla b - q u w a tla n g a n   ( m a ’qullangan)  holdagina 

huqu q iy   o d a t  b o i i s h i   m u m k in .  H u q u q iy   od at,  b o sh q a  ijtimoiy  n o rm a la r ­

d a n   o ‘zining  davlat  to m o n id a n   tasdiqlangani,  bajarilishining  majburiyligi 

va  davlatning  majburlov  kuchi  bilan  t a ’m inlanishi  bilan  ajralib  turadi. 

O d a t  o i m i s h   bilan  bugungi  k u n n i  b o g i a b   turadi.  Ja m iy a td a   sh u n d a y  

o d a tla r  borki,  davlat  u la rn i  q o i l a b - q u w a t l a y d i   va  rag ‘batlantiradi. 

M asalan ,  om m av iy   h a sh ar  tadbirlari,  N a v r o ‘z  bay ram i  va  boshqalar.  O dat 

insonlar  o ‘rtasida  bir  xil  hola tn in g   k e tm a -k e t  takrorlanishi  natijasida 

shakllanadi.  O d a tn in g   davlat  to m o n id a n   m a ’qullanishigina  unga  rasmiy, 

yuridik  aham iy at  baxsh  etadi,  s h u n d a   u  u m u m m a jb u riy   talabga  aylanadi 

va  u  davlatning  kuchiga  tayanadi.

H u q u q iy   o d a t  h u q u q n in g   tarixan  tarkib  to p g a n   dastlabki  m a nbayi 

b o ‘lib,  davlat  paydo  b o ‘lguniga  q a d a r  insonlar  o ‘rtasidagi  ijtim oiy  m u n o ­

sabatlarni  tartibga  solgan.