" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

Huquqning  harakatlanishi  yoki  am al  qilishi  —

  h u q u q n in g   m uayyan 

m a k o n ,  z a m o n d a   tegishli  shaxslar  doirasidagi  ijtim oiy  m unosab atlarg a 

qadriyatlar  nuqtayi  n azaridan  maqsadli,  axborot  yetkazuvchi  om il  va 

bevosita  tartibga  soluvchi  t a ’sir  etishidir.

A gar  h u q u q   faol  ijodiy  asos  (ibtido)  sifatida  m ay d o n g a  c h iq m asa,  ijti­

m oiy  m u h itn i  shakllantirm asa  va  uni  o ‘zgartirm asa,  ijtimoiy  m u n o s a b a t- 

lar  ishtirokchilari  x u lq-atvorining  y o ‘nalishlari  va  shakllarini  belgilam asa 

o ‘zining  b u tu n   m a ’nosini  ta m o m ila   y o ‘q otga n  b o ‘lardi.  H u q u q   b a rc h a  

jabhalarda:  h a m   q o n u n   yaratish  sohasida,  h a m   q o n u n c h ilik   qoidalarini 

faol  am alga  oshirish  sohasida,  h a m   mavjud  n o rm a tiv -h u q u q iy   hujjatlarni 

m u h o faz a  etish  borasida  harakatlanadi.

39 2

---

XVII  B O B .   H U Q U Q N IN G   HAR AKATLAN ISH I  VA  UNI  A M A LG A   O SHIRISH

H u q u q n in g   harakatlanishi  (am a l  qilishi)  ijtimoiy  m odellarni  va 

abstrakt  qadriyatlarni  real  hayotga  o ‘tkazishda  (aylantirishda)  n a m o y o n  

b o ‘ladi.  H u q u q n in g   harakati  uning  alohida  shaxslar,  g u ru h la r  xulq-atvori- 

da,  ja m iy at  hayot  tarzida  adolat  m ezonlarini  t a ’m inlashga  oid  m ohiyatini 

ro ‘yobga  chiqarish  (m oddiylashtirish)dir.  H u q u q   jid d iy   ijtimoiy  kuch 

sifatida  ijtim oiy  m unosabatlarga  t a ’sir  etish  ja ra y o n id a  o ‘z  salohiyatini 

n a m o y o n   qiladi.

H u q u q n in g   harakatlanishini  davlatdan  ajratilgan  holda  talqin  etish 

m u m k in   em as.  H ozirga  q a d a r  h ech   b ir  ja m iy at  davlatning  ishtirokisiz 

a dolat  m u h itin i  t a ’m inlay  olgan  em as.  H a m m a   yerda  davlat  huqu q iy   nor- 

m a la m in g   h arakatlanishini,  am alga  oshishini  t a ’minlaydi.  Davlat  huquqiy 

tartibga  solish  vositalarini  (m exanizm larini)  yaratadi,  h u q u q n in g   pirovard 

m aqsadlariga  erishish  u c h u n   ushbu  vositalarni  (m exa n izm larn i)  ishga 

soladi.