|
To'qqizinchidan,
sud h okim iyatining mustaqilligini t a ’m inlash, odil
sudlovni dem okratlashtirish, s u d -h u q u q iy islohotini am alga oshirish. Sud
islohoti h u q u q iy davlat va fuqarolik jam iyati u m u m iy shakllanish ja r a
y onining ajralm as zaruriy tarkibiy qismidir. S u d -h u q u q iy islohoti m a m
lakatda q o n u n ch iqaruvchi va ijro etuvchi hokim iyat ta rm oqlari bilan
teng, m ustaqil kuchli sud hokim iyatini vujudga keltirishning m u h im o m i-
lidir.
Sud hokim iyati — u ch hokim iy atn in g biri, u n in g yuksak nufuzli
h u q u q iy holati ja m iy a t va davlat hayotida inson huquqlari, dem okratiya
va qonuniylik b a rq a ro r b o ‘lishining asosiy shartidir. Z e ro , sud h o k im iy a
tin in g vazifasi — fuqarolarning h u q u q va erkinliklarini, m a m lak a t k o nsti
tutsiyaviy tu z u m in i him o y a qilish, q o n u n chiqaruvchi va ijroiya h o k im i
yat hujjatlarining Konstitutsiyaga muvofiqligini t a ’m inlash, q o n u n la rn i va
b o sh q a n o rm ativ hujjatlarni ijro etish va q o ‘llashda qonuniylik h a m d a
adolat u c h u n kurashishdan iborat.
M ustaqil 0 ‘zbekistonda davlat h okim iyatining taqsim lanishi real joriy
etilishi bilan c h in a k a m to m m a ’nodagi sud hokim iyatining q a ro r topishi-
ga y o ‘l ochildi. Bu o ‘rinda o ‘ta m u h im narsa — sudning davlat h o k im i
yatining bir b o ‘g ‘ini sifatida tegishli q a t’iy vakolatlar sohibi ekanligini tan
olishdir. Jam iy at ijtimoiy ongi sud hokim iyatini e ’tir o f etishi, unga
k o ‘nikishi lozim. Sud hokim iyati davlatning m uayyan sudlov siyosatini
shakllantiradi va ro ‘yobga chiqaradi. Sudlov siyosatining asoslari q o n u n -
1
Islom Karimov
Konstitutsiya to'g'risida. 94-bet.
389
DAVLAT VA HU Q U Q NAZARIYASI
da o ‘z aksini topadi va sud muassasalari faoliyati orqali hayotga tatbiq eti-
ladi.
0 ‘zbekistonda m ustaqil, adolatli sud hokim iyatini q a ro r toptirish
davlat siyosatining ustuvor y o ‘nalishidir. M a ’lum ki, sobiq to talitar tu z u m
sharoitida sud m a ’m u riy-buyruqbozlik tizim ining t o ‘q m o g ‘iga aylantiril-
gan edi. O d a m la r k o ‘z o ‘ngida sud jazolovchi, qoralovchi, o zodlikdan
m a h ru m etuvchi organ sifatida gavdalandi. Endigi islohotlarning bosh
vazifasi esa sudni adolat va h aqiqat posboniga aylantirishdan iborat. Piro-
vardida sudga m u n o sab at tu b d a n o ‘zgarib, unga h u rm a t shakllanishi
lozim. Bu o ‘rinda quyidagi so‘zlar m u h im m etodologik, y o ‘naltiruvchi
aham iyatga ega: “ Xalq sudni faqat o d a m la rn i qoralaydigan, jazolaydigan,
organ deb em as, aksincha ularning h aq -h u q u q la ri va m anfaatlarini
him oya qiladigan organ d eb bilishi kerak. Bu o ‘ta m u h im ... O d a m la r sud
organlarini o ‘zlarining him oyachisi, adolat posboni deb bilishi k erak ” 1.
Buning u c h u n sud organlari faoliyatining h u quqiy asoslarini q a d a m -
ba q a d a m takom illashtirib borish zarur. M a zk u r huqu q iy asos sud va
sudyalarning hokim iyatning b o sh q a b a rc h a ta rm o q la rid a n haqiqiy m u s
taqilligini, sud qarorlarini qabul qilishda ularning faqat q o n u n g a b o ‘ysu-
nishini ta 'm in la sh i lozim. Bu huqu q iy asos d em o k ra tiz m n i, xolislikni,
sudning h a m m a b o p b o ‘lishini, sudning him o y a doirasi kengayishini
t a ’minlashi lozim.
0 ‘zbekiston Respublikasi P rezidentining 2008-yil 23 -iy u n d a “ Sud
qonunchiligini dem okratlashtirish va liberallashtirish h a m d a sud tizimi
mustaqilligini t a ’m inlash b o ‘yicha ta d q iq o t m arkazini tashkil etish
t o ‘g ‘risida”gi qarori qabul qilindi. U 0 ‘zb ekistonda mustaqillikka erishil-
gan k u n d a n boshlab s u d - h u q u q tizim ida am alga oshirib kelinayotgan
c h u q u r d e m o k ra tik islohotlarni d av o m ettiradi va h u q u q n i qoMlash h a m d a
sud am aliyotini takom illashtirish, sud o b r o ‘sini m u sta h k am lash , uning
q o n u n ustuvorligini t a ’m inlashga, inson h u q u q va erkinliklarini puxta
him oya qilishga oid faoliyati sam aradorligini oshirishga qaratilgan.
Q aro rd a belgilanganidek, 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi h u zu rid a
tashkil etilayotgan muassasa, a w a la m b o r , ta d q iq o t m arkazi hisoblanadi va
1
Karimov I.A.
K o'rsatilgan asar. 186-b.
3 9 0
XVI B O B . H U Q U Q IY T IZ IM VA H U Q U Q IY ISLO H O T
uning vazifasi Oliy sud organlari tizim id a s u d -h u q u q m unosabatlarini
y a n ad a isloh qilishning ikkita m u h im y o ‘nalishini am alga oshirish — uni
liberallashtirish va d em o k ratlashtirish, s h u ningdek, sud hokim iyati m u s
taqilligini t a ’m inlash holatini tadqiq etish h a m d a ular b o ‘yicha takliflar
tayyorlashdan ib o rat1.
Y u qorida bayon etilgan b a rc h a ijtimoiy-siyosiy, huqu q iy va tashkiliy
c h o ra -ta d b ir la r ja m iy a tim iz d a sudning yuksak nufuzini t a ’minlashga,
uning sam arali faoliyat yuritishi u c h u n qulay sh art-sh aro it yaratishga
qaratilgan. M ustaqil, xolis, d e m o k ra tik sud tizim ini vujudga keltirish
pirovardida inson m anfaatlariga, fuqarolarning h u q u q va erkinliklarini
kafolatli m u h o fa z a etishga xizm at qiladi.
S h u n d a y qilib, huqu q iy tizim sohasidagi islohotlar katta m a s’uliyat
talab etadi. Islohotlar huqu q iy tizim tarkibiga kiruvchi b a rc h a b o ‘g ‘inlarni
q a m ra b oladi. D em ak , h a r b ir b o ‘g ‘inda ro ‘y berayotgan o ‘zgarish va
ja ra y o n la r bir-biri bilan c h a m b a rc h a s b o g ‘liq boMadi. H uq u q iy islohot-
larga keng qam rovli va kom pleks yondoshish lozim. A na s h u n d ag in a islo-
hiy k u c h - g ‘ayratim iz va ijodiy faoliyatimiz ijobiy s a m ara lar berishiga umid
b o g i a s h m u m k in 2.
1 X alq so 'zi, 2008. 24-iyun.
2 Q a r a n g:
Odilqoriyev X.T.
Konstitutsiya va fuqarolik jam iyati. — Т ., 2002. 137-b.
391
DAVLAT VA HU Q U Q NAZARIYASI
XVII b o b
HUQUQNING HARAKATLANISHI
VA UNI AMALGA OSHIRISH
Do'stlaringiz bilan baham: | 
